Thị trường đông trùng hạ thảo "loạn" giá, chất lượng bị thả nổi?

Chỉ cần tra từ khóa "đông trùng hạ thảo" trên công cụ tìm kiếm Google sẽ cho ra hơn 14 triệu kết quả trong vòng 0,7 giây (tại thời điểm tìm kiếm lúc 15h chiều 19/7/2021). Điều này cũng đủ cho thấy độ "hot" của mặt hàng này trên chợ mạng. Các thông tin về đông trùng hạ thảo chủ yếu là về giao dịch mua bán với rất nhiều mức giá khác nhau, từ vài trăm nghìn đồng đến hàng trăm triệu đồng mỗi kg tươi, thậm chí lên tới cái giá khó có thể tưởng tượng ra là cả tỷ đồng mỗi kg khô.

Đông trùng hạ thảo được xem là một loài thảo dược quý và đặc biệt, bởi chúng được xem như "con lai" giữa động vật và thực vật. Theo các chuyên gia, thực chất, đông trùng hạ thảo là sự kết hợp giữa sâu non (ấu trùng bướm) của loài thitarodes và loài nấm ký sinh cordyceps sinensis. Đây là một loại nấm sống trên địa hình núi cao dốc, do vậy chúng rất hiếm và khai thác rất khó khăn khiến giá cao ngất ngưởng.

Đông trùng hạ thảo được nhiều người xem là "thần dược" nên dám mạnh tay chi mua về dùng.

Thổi phồng chất lượng, giá cả

Loại đông trùng hạ thảo tự nhiên chủ yếu được khai thác ở Tây Tạng, Bhutan và một số tỉnh thành ở Trung Quốc như Tứ Xuyên, Cam Túc, Vân Nam,… Sản lượng mỗi năm chỉ thu được chưa dưới 1 tạ, rất khan hiếm nên giá thành vô cùng đắt đỏ. Trên các trang bán hàng online, mỗi kg đông trùng hạ thảo sấy khô được rao bán với giá lên đến cả tỷ đồng.

Hiện nay, có một số ít quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam đã nghiên cứu và nuôi cấy nhân tạo thành công đông trùng hạ thảo. Giá đông trùng hạ thảo nuôi cấy rẻ chỉ bằng 1/10, thậm chí là 1/100 so với hàng nhập khẩu được quảng cáo là khai thác tự nhiên.

Không chỉ đông trùng hạ thảo nhập khẩu mà ngay sản phẩm nuôi cấy tại Việt Nam cũng "đánh đố" người tiêu dùng khi có nơi bán từ 10- 20 triệu đồng/kg tươi thì có chỗ chỉ rao bán vài triệu đồng/kg tươi. Bên cạnh đó, hàm lượng trong sản phẩm đông trùng hạ thảo được quảng cáo cũng cho thấy thị trường còn khá lộn xộn.

Hàng nhập khẩu và hàng sản xuất trong nước có giá khác nhau một trời một vực.

Theo chia sẻ của anh Đào Đức N. - một kỹ sư có thâm niên nuôi cấy đông trùng hạ thảo gần chục năm, hiện nay trên thị trường có hai loại đông trùng hạ thảo gồm loại tự nhiên và nuôi cấy. Giá 1kg đông trùng hạ thảo có nguồn gốc từ Tây Tạng giá lên đến 2 tỷ đồng, nhưng 1kg đông trùng hạ thảo nuôi trồng lại chưa đến 100 triệu đồng.

Kỹ sư N. cho hay, giá trên thị trường đông trùng hạ thảo ở Việt Nam rất khó xác định. "Những doanh nghiệp lớn, làm uy tín thì bán với giá chuẩn khoảng 70-80 triệu đồng/kg đông trùng hạ thảo sấy khô. Chất lượng được kiểm định và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Song, cũng có những đơn vị sản xuất nhỏ lẻ bán kiểu "phá giá", rẻ hơn hàng chục triệu đồng, nhưng chất lượng mập mờ".

Đáng chú ý, trên thị trường còn xuất hiện những gian hàng đông trùng hạ thảo online, rao bán với giá "inbox" (giá nhắn riêng đối với từng khách hàng), có khi lên đến tiền tỷ mỗi kg khô, mà chưa rõ chất lượng thế nào, anh Đào Đức N. thông tin.

Đề cập vấn đề này, ông V. - một bác sỹ đông y cho biết, nhiều bệnh nhân sẵn sàng chi hàng trăm triệu để mua đông trùng hạ thảo để chữa bệnh. Bệnh thì chưa rõ có thuyên giảm hay không vì cần có sự theo dõi và đánh giá cụ thể đối với từng trường hợp.

Xuất hiện trên thị trường Việt nhiều năm nay, đông trùng hạ thảo đến giờ vẫn chưa hết "sốt", muốn mua phải đặt hàng trước.

"Nhiều bệnh nhân tự mua đông trùng hạ thảo về uống mà không hỏi ý kiến bác sĩ bởi họ cho rằng đó là 'thần dược'. Họ quá tin vào sự thần kỳ của nó nên ra sức lùng mua nên dễ bị lừa. Người mua nên tư vấn bác sĩ xem có dùng được loại dược liệu này không, đồng thời cân nhắc giá cả và chú ý đến chất lượng, và cũng nên nhớ rằng ở Trung Quốc đã có cảnh bảo về "cú lừa thế kỉ" liên quan đến đông trùng hạ thảo", bác sĩ V. lưu ý.

Cách đây vài năm, báo chí Trung Quốc đã đăng tải loạt bài lật tẩy về "cú lừa thế kỷ"  của loại "thần dược" đông trùng hạ thảo này khiến giới nhà giàu ngã ngửa khi hay biết công dụng thật sự của chúng. Cụ thể, theo tờ Sina.com, đông trùng hạ thảo chỉ loại dược liệu là thể phức hợp giữa một loài nấm với ấu trùng của một loài côn trùng. Dù thừa nhận công dụng của đông trùng hạ thảo, nhưng báo chí Trung Quốc cho rằng không "thần thánh" đến mức có thể bán với giá siêu đắt đỏ.

Kỹ sư Đào Đức N. cho biết, đông trùng hạ thảo sản xuất trong nước với quy trình chuẩn có thể cho ra sản phẩm có chất lượng không thua kém nhiều so với mặt hàng được khai thác tự nhiên. "Nếu đông trùng hạ thảo nuôi cấy đạt chất lượng tốt cũng có thể so sánh bằng đến 70-80% với đông trùng hạ thảo nhập khẩu chất lượng cao", anh N. nói. 

Đông trùng hạ thảo nuôi cấy trong nước bán với giá khá "bình dân".

Cảnh báo hàng giả, hàng trôi nổi

Chưa nói đến việc thổi phồng công dụng, các chuyên gia còn cảnh báo chuyện đông trùng hạ thảo bán trên thị trường phần lớn đều là hàng giả. Bởi lợi nhuận quá cao nên đông trùng hạ thảo được làm giả một cách tinh vi mà người tiêu dùng khó phân biệt bằng mắt thường.

Khi được hỏi về cách phân biệt đông trùng hạ thảo thật - giả, một chủ cửa hàng trên phố Lãn Ông (một tuyến phố bán nhiều loại thuốc đông y ở Hà Nội) cho biết, người dùng mua bên ngoài có thể mua nhầm hàng giả hoặc loại nguyên con bị hút dưỡng chất.

Một hộp đông trùng hạ thảo khoảng 10gram hút chân không được rao bán với giá 4-5 triệu đồng, nhưng không có hóa đơn, chứng từ vì theo chủ cửa hàng thì đó là loại đông trùng hạ thảo nguyên chất, thật 100% nhập từ Tây Tạng theo đường xách tay về nên không có giấy tờ. Khi được hỏi làm sao kiểm định được chất lượng thì người bán quả quyết "cứ đi kiểm tra thoải mái", không đúng về sẽ hoàn lại tiền.

Chủ cửa hàng này còn đưa thêm lời khuyên, khách nên chọn cửa hàng uy tín, có địa chỉ đàng hoàng để mua, nếu không hàng không chuẩn còn "bắt đền" được, chứ mua trên mạng thì người bán dễ "cao chạy xa bay", không biết đường nào mà tìm.

Cách đây vài tuần, cơ quan chức năng đã bắt giữ lô đông trùng hạ thảo Tây Tạng không rõ nguồn gốc lớn nhất từ trước đến nay tại Hà Nội.

Cụ thể, 480 con đông trùng hạ thảo đựng trong 36 vỉ hút chân không (mỗi vỉ chứa 10 con đông trùng hạ thảo) vừa bị Tổ công tác 368 (Tổng cục Quản lý Thị trường) phối hợp với Cục Nghiệp vụ QLTT và Đội QLTT số 1, Cục QLTT Hà Nội đột xuất kiểm tra và thu giữ tại Long Biên, Hà Nội. 

Số hàng không rõ nguồn gỗ bị cơ quan chức năng thu giữ.

Tại thời điểm kiểm tra, chủ cơ sở không xuất trình được bất cứ giấy tờ liên quan đến việc việc kinh doanh cũng như hóa đơn chứng từ chứng minh tính hợp pháp của hàng hóa. Làm việc với Đoàn kiểm tra, chủ cơ sở cho biết toàn bộ số hàng hóa được nhập qua mạng từ một người không quen biết. Sau đó được bảo quản trong tủ lạnh và đăng bán trên nền tảng thương mại điện tử, chủ yếu qua facebook...

Theo Lãnh đạo Đội QLTT số 1, Cục QLTT Hà Nội, đây là một trong những vụ kinh doanh đông trùng hạ thảo không rõ nguồn gốc trên nền tảng thương mại điện tử lớn nhất từ trước đến nay được kiểm tra, phát hiện và xử lý. Đến thời điểm hiện tại, chưa xác định được giá trị lô hàng. Cơ quan chức năng đã tạm giữ toàn bộ số hàng hóa để xử lý theo quy định./.