Cuộc chơi ngày càng khắc nghiệt

Đầu năm 2015, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phát đi tín hiệu sáp nhập ngân hàng rất quyết liệt, nhằm tái cấu trúc hệ thống ngân hàng. Việc sáp nhập này có thể thực hiện theo hình thức tự nguyện hoặc bắt buộc sắp xếp lại. Các ngân hàng không đảm bảo các tiêu chí vốn điều lệ để tạo nên sức mạnh thì phải ghép lại với ngân hàng khác mạnh hơn hoặc chỉ định sắp xếp với nhau. Điều đó cho thấy, hoạt động mua bán, sáp nhập (M&A) trở nên sôi động hơn. Dự báo mức độ cạnh tranh trên thị trường ngày càng gay gắt và quyết liệt.     

Cách làm quyết liệt

Theo ông Cao Sỹ Kiêm, việc sáp nhập để các ngân hàng mạnh hơn là bước đi đúng. Trong quá trình sắp xếp, củng cố hệ thống ngân hàng nếu không làm quyết liệt, nhiều ngân hàng nhỏ với mức nợ xấu cao thì sẽ ảnh hưởng đến cả hệ thống thì buộc phải giải thể, phá sản. Đây là giải pháp mạnh gần đây mới được nhắc tới vì quan điểm doanh nghiệp phá sản được thì ngân hàng làm ăn yếu kém cũng không phải là ngoại lệ. Hơn nữa, việc giải thể, phá sản là chuyện tự nhiên của thị trường.

Theo mục tiêu tỷ lệ nợ xấu đến cuối năm 2015 ở mức khoảng 3% mà Chính phủ đặt ra, NHNN tiếp tục chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu gắn với cơ cấu lại các tổ chức tín dụng (TCTD) theo hướng: Tập trung hoàn thiện khung khổ pháp lý, tạo thuận lợi cho việc xử lý nợ xấu, nhất là quy định về mua, bán, xử lý nợ, tài sản bảo đảm, trách nhiệm của người đi vay và quyền hạn của chủ nợ. Đáng lưu ý là phát huy vai trò của Công ty Mua bán tài sản - VAMC, trong đó có việc mua bán nợ theo cơ chế thị trường; phát triển mạnh thị trường mua bán nợ, khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia mua bán nợ xấu.

Công ty VAMC chỉ làm nhiệm vụ mua lại nợ xấu có tài sản thế chấp và sẽ bán lại cho người khác giúp giảm tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng thương mại NHTM xuống. Nhưng một khi nợ xấu không bán được vẫn nằm ở VAMC thì xem như nợ xấu vẫn đang tồn tại. Thực tế, VAMC chỉ là một công cụ xử lý nợ xấu bên cạnh nhiều công cụ khác, có thể kể đến như: tổ chức tín dụng tự xử lý bằng cách nhận tài sản đảm bảo thay cho nghĩa vụ trả nợ; phát mại tài sản đảm bảo để thu hồi nợ; sử dụng dự phòng rủi ro để xử lý nợ; chuyển nợ xấu thành vốn góp, khách hàng tự trả nợ...

Trong tổng số nợ xấu đã được xử lý, số nợ xấu do khách hàng tự trả chiếm tỷ lệ 35%, nợ xấu được tổ chức tín dụng xử lý bằng dự phòng rủi ro, qua phát mại tài sản để thu hồi nợ chiếm 30%, nợ được bán cho các tổ chức, cá nhân (chủ yếu là bán cho VAMC) chiếm 35%. Tỷ lệ nợ xấu bán cho VAMC gần đây tăng lên nhanh chóng do các TCTD đã nhận thấy phương thức này mang lại nhiều lợi ích cho chính họ. Điều này cũng thể hiện các giải pháp xử lý nợ xấu được ngành ngân hàng triển khai quyết liệt và có hiệu quả.

Ông Nguyễn Phước Thanh, Phó thống đốc NHNN cho biết: NHNN sẽ xử lý tiếp một bước tình trạng sở hữu chéo; tiến tới hình thành một số tổ chức tín dụng có quy mô lớn, khả năng cạnh tranh. Một số tổ chức tín dụng yếu kém có thể được NHNN xem xét áp dụng biện pháp can thiệp bắt buộc thông qua mua cổ phần và tiến hành sáp nhập vào TCTD khác. Trong điều kiện ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, Chính phủ Việt Nam khuyến khích các tổ chức tín dụng nước ngoài góp vốn, mua cổ phần, mua lại, sáp nhập, hợp nhất với các tổ chức tín dụng trong nước yếu kém phải cơ cấu lại. Ngoài ra, các tổ chức tín dụng nước ngoài có thể xem xét, tăng giới hạn sở hữu cổ phần của mình tại các NHTM yếu kém được cơ cấu lại.

Chỉ còn khoảng 20 ngân hàng đến 2017

Trên thị trường đã xuất hiện thông tin mua bán, sáp nhập giữa các ngân hàng với nhau dù chưa cho sự chính thức như: Vietcombank có thể sáp nhập Saigonbank, dù thông tin này vẫn chưa được hai bên xác nhận; VietinBank - PGBank, Sacombank - SouthernBank, Maritime Bank - MDB, BIDV và MHB…. Thật ra, vẫn có một số ngân hàng nhỏ nhưng vẫn sống độc lập được, thậm chí là sống khỏe mà không cần, không có nhu cầu sáp nhập và hợp nhất với những ngân hàng khác, kể cả ngân hàng lớn hơn, mạnh hơn chúng, như Ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long một thương hiệu uy tín, dù nhỏ nhưng không yếu kém, vẫn hoạt động tốt tại các địa bàn ở đồng bằng sông Cửu Long.

Tuy nhiên, những cố gắng của ngành ngân hàng trong xử lý nợ xấu là chưa đủ bởi vì nợ xấu là vấn đề của nền kinh tế, cần có sự tham gia, hỗ trợ tích cực của các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp. Đặc biệt, hoạt động mua, xử lý nợ xấu của VAMC cần được đẩy mạnh hơn nữa nhằm góp phần xử lý nhanh nợ xấu, lành mạnh hóa tài chính của các tổ chức tín dụng, giảm thiểu rủi ro cho các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng hợp lý cho nền kinh tế.

TS Lê Xuân Nghĩa - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh doanh (BDI) cho rằng tiến trình M&A trong hệ thống các TCTD sẽ khiến cả hai bên cùng có lợi. Đặc biệt quá trình M&A sẽ giúp thị trường tài chính lành mạnh, quá trình xử lý nợ xấu sẽ nhanh chóng hơn. Các ngân hàng nhỏ không đủ khả năng tồn tại bền vững nên buộc phải sáp nhập. Chủ trương sáp nhập cũng là để lành mạnh hệ thống tài chính và cũng là tạo điều kiện thuận lợi để nhanh chóng giải quyết nợ xấu dứt điểm. Các NHTM lớn có tiềm lực tài chính mạnh, khối lượng dự phòng rủi ro trích lập lớn hơn, khi áp dụng các chỉ tiêu an toàn ít bị đảo lộn hơn.

Trong quá trình sáp nhập, NHNN sẽ có các điều kiện đặt ra cho các NHTM nhỏ và tạo ra khung pháp lý cho NHTM lớn để “ôm” thêm các NHTM nhỏ nhưng không làm ảnh hưởng đến chuẩn mực an toàn của họ. Nhưng nguyên tắc cơ bản chắc chắn là không ai đi sáp nhập ngân hàng yếu vào với ngân hàng yếu

Việc sáp nhập ngân hàng từng bước nâng tầm ngân hàng lớn lên cỡ khu vực về quy mô và tính cạnh tranh. Các ngân hàng lớn như Vietcombank, Vietinbank và BIDV tham gia thương vụ sáp nhập được kỳ vọng nhằm trở thành những “người khổng lồ” trong lĩnh vực tài chính, cạnh tranh mạnh mẽ với các đại gia tài chính quốc tế. Theo tính toán của NHNN, mục tiêu năm 2017 chỉ còn 20 ngân hàng thương mại trong hệ thống thì kế hoạch sáp nhập, hợp nhất năm nay của NHNN là khoảng 6-7 ngân ngân hàng và những năm tiếp theo vẫn phải tiến hành cơ cấu tiếp. Cuộc chơi trong lĩnh vực tài chính ngân hàng đang ngày càng  khắc nghiệt hơn.

Theo NĐT