CPTPP và quy tắc xuất xứ hàng hóa

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, với CPTTP ngành chịu sự tác động nhiều nhất đó là dệt, may, da giầy, thủy sản… Để có thể được tận hưởng các ưu đãi thuế quan trong CPTPP, các doanh nghiệp Việt phải đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ.

Quy tắc linh hoạt

Lĩnh vực dệt may có những trường hợp nguồn cung nguyên liệu đầu vào mặt hàng phải nhập tới tới 98%, khiến cho doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tận dụng các ưu đãi thuế quan khi không đáp ứng được quy tắc xuất xứ.

Nhìn nhận vấn đề này, bà Bùi Kim Thùy, nguyên thành viên đoàn đàm phán CPTPP lại đưa ra khẳng định, quy tắc trong CPTPP linh hoạt hơn so với quy tắc xuất xứ hàng hóa trong các FTA khác.

“Theo đó, các quy tắc trong CPTPP cho phép nguyên liệu đầu vào được quyền nhập khẩu từ các thành viên của khối, trong khi đó một số FTA lại yêu cầu hàng hóa, nguyên liệu đầu vào phải đáp ứng 100% được sản xuất từ nước xuất khẩu. Đơn cử như với sản phẩm bánh xuất khẩu, doanh nghiệp có thể được nhập các nguyên liệu từ những nước trong khối CPTPP nếu nguồn cung giá rẻ, chất lượng tốt” bà Thủy nói và khẳng định: “Đây là quy tắc xuất xứ chặt để ngăn chặn các quốc gia không phải là thành viên của hiệp định tận dụng các ưu đãi thuế, hay còn được gọi là “free rider”.

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, với CPTTP ngành chịu sự tác động nhiều nhất đó là dệt, may, da giầy, thủy sản… 

Theo bà Thùy, quy tắc xuất xứ sẽ xác định hàng hóa nhập khẩu đủ điều kiện để được hưởng ưu đãi thuế quan hay không, đồng thời đảm bảo sự cân bằng giữa “thuận lợi hóa thương mại” và “phòng tránh gian lận thương mại”.

“Việc đo mức độ tận dụng ưu đãi FTA với các thành viên là điều cần thiết. Khi nhìn vào tổng kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam đến quốc gia nào đó, nhà làm chính sách cần xác định có bao nhiêu % trong đó được hưởng thuế quan. Cụ thể, với kim ngạch xuất khẩu hơn 35 tỉ USD vào Mỹ năm ngoái, chúng ta cần đo được trong số đó, Việt Nam được giảm thuế quan như thế nào? Không riêng Việt Nam, nhiều quốc gia cũng chỉ được giảm thuế quan rất ít”, bà Thùy nói.

Từ việc đo mức độ ưu đãi, bà Thùy cho rằng cơ quan quản lý cần điều chỉnh chính sách để hưởng ưu đãi nhiều hơn. Nếu đáp ứng quy tắc xuất xứ ưu đãi, các nước sẽ được cấp C/O ưu đãi. Đây mới là giấy thông hành, cam kết pháp lý quan trọng nhất để các nước được hưởng ưu đãi thuế quan.

Ngoài ra, quy tắc cộng gộp trong CPTPP, theo bà Thùy, cũng mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Quy định này đặt ra là nguyên liệu nhập khẩu không đạt xuất xứ CPTPP nhưng có giá trị gia tăng trong khối, dù chỉ 1% sẽ được cộng gộp để tính hàm lượng CPTPP trong sản phẩm để được cấp ưu đãi CO.

Đặc biệt, CPTPP cũng đưa ra quy định De Minimis - quy tắc linh hoạt cho phép thành phẩm dù vi phạm xuất xứ 10% nhưng vẫn có ưu đãi thuế quan đặc biệt. Doanh nghiệp được vi phạm 10% về giá trị đơn hàng, riêng ngành dệt may được hưởng vi phạm 10% về trọng lượng.

Tuy nhiên, một số nguyên liệu không được áp dụng như bơ sữa và các sản phẩm bơ sữa, một số loại nước ép hoa quả và một số loại dầu ăn.

Ngoài ra, cơ chế C/O hiện tại yêu cầu nhà xuất khẩu nộp hồ sơ xin cấp C/O từ cơ quan, tổ chức đươc Chính phủ ủy quyền cấp, sau đó chờ từ 4 tiếng đến 3 ngày làm việc để có được C/O, cộng thêm các loại phí, lệ phí.

Khi gia nhập CPTPP, doanh nghiệp có thể tự chứng nhận xuất xứ do nhà xuất khẩu nhà nhập khẩu được ủy quyền tự chứng nhận xuất xứ cho sản phẩm được sản xuất hoặc do mình sở hữu, nhờ đó có thể chủ động trong các thủ tục liên quan đến C/O, không mất thời gian chờ đợi cũng như lệ phí.

Nhưng còn nhiều thách thức

Mặc dù quy định trong CPTPP linh hoạt, nhưng ở góc độ doanh nghiệp các doanh nghiệp đều cho rằng, vẫn còn nhiều thách thức đặt ra.

Nói như ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, CPTPP sẽ mang đến cho các doanh nghiệp Việt Nam cơ hội mở rộng thị trường sang Mexico, Peru và Canada nhưng doanh nghiệp dệt may vẫn còn gặp nhiều thách thức.

“Quy định xuất xứ từ sợi của CPTPP đã đánh đúng vào điểm nghẽn của ngành. Với lợi thế ưu đãi thuế quên của CPTPP, các đối thủ cạnh tranh sẽ hỗ trợ công nghiệp dệt may của họ. Một số nước xuất khẩu dệt may mới nổi như Campuchia, Myanmar, Lào cũng được hưởng thuế 0% từ EU. Vì vậy, nhiều nước sẽ sử dụng cơ chế phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất nội địa”, ông Cẩm nói.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Sơn- Phó chủ tịch Hiệp hội Bông sợi Việt Nam, cũng dẫn chứng Việt Nam phải nhập tới 12,8 tỉ USD vải, trong khi mấu chốt của vải là vấn đề in, nhuộm... Nhưng nhiều tỉnh nói không với dệt nhuộm do lo ngại môi trường. 

Vì vậy, để tận dụng lợi thế của CPTPP, ông Cẩm cho rằng đầu tiên, các doanh nghiệp phải hiểu về CPTPP, nắm kỹ thông tin về ngành dệt may, từ đó, biết chúng ta là ai, có thế mạnh gì và thị trường trong CPTPP có đặc điểm gì để đánh đúng thị trường.

Muốn giải quyết được điểm nghẽn, các doanh nghiệp mạnh phải liên kết với nhau, cần xây dựng chuỗi liên kết doanh nghiệp, nhất là trong nước và đầu tư nước ngoài. Liên quan đến vấn đề lao động, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh vấn đề đào tạo. Hiệp hội Dệt may cũng liên kết với nhiều nước mở lớp đào tạo.

Ở góc độ chuyên gia, bà Thủy đưa ra khuyến nghị: "CPTPP là một FTA toàn diện, những đàm phán về thuế liên quan chặt chẽ đến cam kết quy tắc xuất xứ. Vì vậy, các doanh nghiệp cần có ý thức tìm hiểu cụ thể và tuân thủ chặt chẽ các quy tắc xuất xứ để có thể xuất khẩu hàng hóa”, bà Thùy khuyến cáo.