Chuyện gì sau các thương vụ rút vốn của các ngân hàng ngoại?

Thời gian gần đây, một số ngân hàng lớn trên thế giới đang hoạt động tại Việt Nam đã có động thái thu hẹp, hoặc rút vốn khỏi ngân hàng nội. Chuyện gì đang xảy ra với hoạt động kinh doanh của ngân hàng ngoại? Họ chấp nhận rời bỏ cuộc chơi ở thị trường mới nổi hay không cạnh tranh được nên chấp nhận bán mình, nhường chỗ cho các nhà băng nội?

Cụ thể, ANZ Vietnam bán toàn bộ mảng bán lẻ tại thị trường này; VIB mua đứt chi nhánh ngân hàng ngoại; Standard Chartered thoái vốn khỏi ACB...

Ngân hàng ngoại “bán mình”

Năm 2008, Ngân hàng Commonwealth Bank of Australia (CBA) chi nhánh TP.HCM đã mua 15% cổ phần của VIB và rồi sau đó trở thành cổ đông lớn nhất của VIB (nắm giữ 20% vốn), đồng thời giữ hai ghế trong HĐQT và một ghế trong ban kiểm soát của ngân hàng này.

Gần 10 năm sau, thời thế bắt đầy thay đổi khi VIB mua lại CBA trở thành tâm điểm của thị trường, gây xôn xao trong giới tài chính. Thương vụ không được tiết lộ số tiền, nhưng việc chuyển giao của CBA cho VIB là hành động được cho là rút lui khỏi thị trường Việt Nam.

Giải thích về câu chuyện này, ông Steve Ellis, Giám đốc phụ trách thị trường Việt Nam của CBA, cho rằng không muốn phân tán nguồn lực tại đây cùng lúc cho cả hai ngân hàng (CBA TP.HCM và VIB) mà muốn tập trung nguồn lực vào VIB, nơi CBA có sở hữu cổ phần.

Theo ông Hàn Ngọc Vũ, Tổng giám đốc VIB, với thương vụ mua CBA chi nhánh TP.HCM là cuộc đua ngoạn mục trước các đối thủ ngoại. Hơn nữa, CBA là cổ đông của ngân hàng này, nên tận dụng được 22.000 khách hàng chất lượng cao. CBA có đội ngũ nhân viên được đào tạo bài bản theo quy chuẩn nước ngoài, có giấy phép hoạt động chuyển tiền quốc tế như chuyển tiền du học, du lịch, định cư. Thực tế các ngân hàng nội cũng được cấp phép chuyển tiền quốc tế nhưng bị giới hạn rất nhiều so với ngân hàng ngoại.

Cũng theo ông Vũ, số tiền đầu tư từ hai thương vụ mua “hụt” mảng bán lẻ của ANZ Vietnam do trả giá thấp hơn Ngân hàng Shinhan VN, cho nên tổng vốn được duyệt mua CBA không vượt quá 6.000 tỷ đồng.

Trong một diễn biến khác, cuối tháng 4.2017, ANZ Vietnam cũng bán toàn bộ mảng dịch vụ bán lẻ tại thị trường này cho một đối tác nước ngoài là Ngân hàng Shinhan. Thương vụ này sẽ được hoàn tất vào cuối năm 2017 sau khi được cơ quan chức năng chấp thuận.

Theo ông Dennis Hussey, Tổng giám đốc ANZ Vietnam, động thái này nằm trong chiến lược toàn cầu của tập đoàn sau khi đã đánh giá kỹ lưỡng mảng kinh doanh bán lẻ tại thị trường châu Á, cũng như muốn tập trung nguồn lực vào khối khách hàng doanh nghiệp và định chế tài chính.

Một nguồn tin từ Techcombank cho biết đã xin ý kiến cổ đông thông qua đề xuất mua lại 19,41% vốn mà HSBC nắm giữ sau 12 năm gắn bó. Việc thoái vốn của HSBC được dự báo sẽ gây áp lực cho Techcombank tìm đối tác có đủ tiềm năng để bán lại số cổ phần này. Điều đó gây khó khăn cho việc tăng vốn lên mức 14.000 tỷ đồng trong năm 2017.

Mới đấy nhất, Standard Chartered APR Limited - cổ đông chiến lược của Ngân hàng TMCP Á Châu đã bắt đầu thoái vốn khỏi ngân hàng này. Standard Chartered hiện đang nắm giữ hơn 15% vốn của ACB. Thời gian qua, Standard Chartered cũng đã rút bớt người ra khỏi ACB. Hiện nay, hai bên chuyển sang giai đoạn hợp tác nhằm mang lại hiệu quả cho đôi bên.

Như vậy, sau một thời gian đổ bộ vào Việt Nam, một số ngân hàng ngoại bắt đầu rút lui hoặc "bán mình”.

Cạnh tranh khốc liệt hơn

Giám đốc khối bán lẻ một ngân hàng cổ phần tại TP.HCM cho rằng ngân hàng ngoại có lợi thề về vốn, công nghệ nhưng không dễ mở rộng thị trường. Mảng bán lẻ vẫn vô cùng tiềm năng, nhưng không có hệ thống trang thiết bị, công cụ, ATM, POS như các ngân hàng trong nước nên đành chấp nhận dừng cuộc chơi. Do vậy, các ngân hàng nước ngoài buộc phải bán lại mảng bán lẻ cho ngân hàng nội để tập trung vào thế mạnh vốn có là bán buôn hoặc rút lui khỏi thị trường như CBA.

Chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu cho rằng ngân hàng nước ngoài coi trọng nguyên tắc quản trị rủi ro, tuân thủ pháp luật, thậm chí “bảo thủ” nên chịu sức ép nhất định trong cuộc cạnh tranh. “Ngân hàng nước ngoài cũng không am hiểu địa phương bằng ngân hàng trong nước. Các ngân hàng này chủ yếu theo chân các khách hàng truyền thống khi vào Việt Nam nên thị trường bị giới hạn và sự phát triển cũng chậm”, ông Hiếu phân tích.

Theo ông Hiếu, với quy mô còn khá khiêm tốn, tổng tài sản của ngân hàng nước ngoài hiện chỉ chiếm khoảng 10% tổng tài sản toàn ngành ngân hàng tại Việt Nam, nên các ngân hàng nước ngoài khó phát triển mở rộng. Đặc biệt, khi mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt, chi phí hoạt động cao, quy mô khó mở rộng và lợi nhuận chưa đạt như mong muốn. Do vậy, một số ngân hàng nước ngoài buộc phải rút khỏi thị trường Việt Nam.

Hơn nữa, các vấn đề nợ xấu, quản trị rủi ro và quản trị doanh nghiệp còn hạn chế, môi trường kinh doanh khó khăn hay sức hấp dẫn của các ngân hàng giảm, khiến một số ngân hàng ngoại cũng có dự định rút vốn khỏi thị trường Việt Nam.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Ngân hàng Phương Đông, cho rằng động thái rút chân khỏi thị trường Việt Nam là bình thường. Các ngân hàng toàn cầu luôn có những chiến lược kinh doanh riêng đối với những thị trường khác nhau. Nếu chưa hiệu quả hoặc cạnh tranh quá quyết liệt, thì việc duy trì sẽ không có lợi bằng việc rút vốn về và đầu tư vào nơi khác.

Động thái rút vốn hoặc thu hẹp hoạt động tại Việt Nam cho thấy tính hấp dẫn của hoạt động kinh doanh ngân hàng đang suy giảm. Một số nguyên nhân phân tích là những rủi ro tiềm tàng từ nợ xấu, quản trị rủi ro yếu, các ngân hàng Việt vẫn điều hành theo kiểu “gia đình”, nên rất khó theo chuẩn mực quốc tế.

Hiện chỉ còn HSBC duy trì mảng bán lẻ ở thị trường Việt Nam. Ông Sabbir Ahmed, Giám đốc toàn quốc khối dịch vụ tài chính cá nhân và quản lý tài sản HSBC Vietnam, khẳng định mảng bán lẻ vẫn là một mảng kinh doanh quan trọng của HSBC tại đây. “Chúng tôi vẫn đang tiếp tục đầu tư vào các dự án nhằm nâng cao tính cạnh tranh của các sản phẩm và dịch vụ bán lẻ trong phân khúc khách hàng mục tiêu”, ông Sabbir Ahmed nói.

Tuy nhiên chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực lại cho rằng hiện tượng trên không có gì đáng quan ngại. "Ngành ngân hàng tài chính cũng như chứng khoán của Việt Nam hiện nay đang khá hấp dẫn. Đặc biệt thị trường ngân hàng bán lẻ còn rất nhiều tiềm năng. Các ngân hàng nước ngoài nhìn rất rõ chuyện đó nhưng về cơ bản họ đang thay đổi chiến lược kinh doanh", ông Lực nói.

Các ngân hàng ngoại vẫn giữ cổ đông chiến lược của một ngân hàng trong nước nên việc giữ chi nhánh trở nên không cần thiết, tốn chi phí. "Cho nên, tôi khẳng định lại đây là chiến lược kinh doanh của họ thay đổi chứ không phải môi trường kinh doanh của chúng ta xấu đi", ông Lực nhấn mạnh.

Nhật Hoàng