Bỏ giấy phép xây dựng cần đi đôi với quy chuẩn và hậu kiểm chặt chẽ

Bộ trưởng Bộ Xây dựng vừa yêu cầu các đơn vị trực thuộc rà soát, sửa đổi quy định để giảm thủ tục cấp phép xây dựng đối với công trình đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thiết kế đô thị được duyệt, nhằm thực hiện Nghị quyết 66 và Công điện số 78 của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính.

TS. Trần Xuân Lượng - Viện Phó Viện Nghiên cứu và Đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam - cho rằng, việc cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng là một chủ trương đúng đắn, kịp thời và phù hợp với xu thế quản lý hiện đại.

"Việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm là hướng đi tất yếu. Thay vì kiểm soát trước mọi hoạt động xây dựng, Nhà nước nên tập trung vào khâu hậu kiểm với các tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng. Cách làm này không chỉ phù hợp với thông lệ quốc tế mà còn giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí cho người dân, doanh nghiệp", ông Lượng nhấn mạnh.

Theo TS Trần Xuân Lượng, khi đã có quy hoạch 1/500 và hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn rõ ràng, người dân có quyền sử dụng đất ở thì chỉ cần đăng ký xây dựng, không cần xin giấy phép xây dựng.

Để thực hiện được điều này, Nhà nước phải thiết lập sẵn các quy chuẩn áp dụng cho từng khu vực, bao gồm: quy chuẩn về kiến trúc, môi trường, phòng cháy chữa cháy… Khi đó, người dân sẽ ký hợp đồng với một đơn vị thiết kế và một đơn vị thi công đủ điều kiện hành nghề.

Khi người dân đã đăng ký xây dựng, họ chỉ cần gửi hồ sơ cho chính quyền, thông báo rõ đơn vị thiết kế, đơn vị thi công.

Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, thay vì tiền kiểm như hiện nay, sẽ thực hiện hậu kiểm: khi công trình đã hoàn thiện phần thô hoặc phần hoàn thiện, nếu phát hiện sai phạm - chẳng hạn như ban công vượt quá kích thước cho phép thì trách nhiệm sẽ thuộc về đơn vị thiết kế và đơn vị thi công, chứ không đẩy gánh nặng thủ tục lên người dân. Gia đình là đối tượng sử dụng, có thể không nắm rõ kỹ thuật, nên cơ chế xử phạt sẽ tập trung vào các tổ chức chuyên môn để đảm bảo tính răn đe và hiệu quả quản lý.

Trao đổi với Lao Động, bà Giang Huỳnh - Giám đốc, Bộ phận Nghiên Cứu & S22M, Savills TP. Hồ Chí Minh - nhận định, trên thực tế, quá trình xin giấy phép xây dựng thường kéo dài từ 3 đến 6 tháng, thậm chí lâu hơn nếu dự án phải điều chỉnh quy hoạch hoặc xin ý kiến từ nhiều cơ quan chức năng. Việc thủ tục kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ triển khai mà còn làm gia tăng chi phí tài chính, gây áp lực lên dòng vốn và khả năng xoay vòng của doanh nghiệp.

Trong bối cảnh đó, đề xuất miễn giấy phép xây dựng đối với các dự án đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thuộc khu vực đã được phê duyệt thiết kế đô thị là một bước đi hợp lý. Với các dự án này, các chỉ tiêu kỹ thuật như mật độ xây dựng, tầng cao, khoảng lùi hay hạ tầng đã được xác định cụ thể, nên có thể áp dụng cơ chế đăng ký xây dựng thay cho quy trình xin phép truyền thống mà vẫn đảm bảo tính tuân thủ và giám sát.

Tuy nhiên, bà Giang nhấn mạnh rằng, chính sách này cần được triển khai đồng thời với một hệ thống hậu kiểm nghiêm ngặt. Để đảm bảo hiệu quả toàn diện, cần đẩy mạnh số hóa, xây dựng hệ thống dữ liệu tập trung để theo dõi tiến độ, giám sát chất lượng thi công và công khai kết quả kiểm tra. Đồng thời, cải cách thủ tục xây dựng cần được thực hiện song song với việc tháo gỡ những vướng mắc lớn hơn về đất đai, quy hoạch và định giá tiền sử dụng đất - vốn là những điểm nghẽn cốt lõi đối với sự phát triển của các dự án bất động sản hiện nay.