TPP là động lực cho phát triển kinh tế

Theo các chuyên gia phân tích, dự báo, Việt Nam tham gia Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), thì GDP có thể tăng lên từ 23-33 tỷ USD trong 5-10 năm tới, đồng thời xuất khẩu có thể có thêm 68 tỷ USD. Trước những lạc quan, vui mừng, vẫn còn nhiều khuyến nghị cẩn trọng: Chúng ta tự tin nhưng không nên tự mãn với TPP. Cuộc chơi mới sẽ tạo ra một áp lực buộc các doanh nghiệp phải đổi mới để tồn tại…

Theo một số nghiên cứu, Việt Nam có thể là nước được hưởng lợi nhiều nhất trong số 12 nước tham gia TPP. Các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản và Canada giảm thuế nhập khẩu về 0% cho hàng hóa Việt Nam, sẽ tạo ra “cú hích” lớn cho xuất khẩu. Riêng với ngành dệt may, kim ngạch có thể tăng đáng kể.

"Cú hích" cho xuất khẩu

Theo tính toán, cứ 1 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sẽ tạo ra khoảng 250.000 việc làm các loại. Như vậy, nếu kim ngạch dệt may tăng, có thể tạo ra nhiều việc làm mới. Với quy mô xuất khẩu đủ lớn, Việt Nam sẽ có điều kiện thu hút đầu tư vào lĩnh vực dệt, nhuộm và sản xuất nguyên phụ liệu. Đây là mặt tích cực của nguyên tắc xuất xứ “từ sợi trở đi”, giúp Việt Nam tăng giá trị nội địa cho hàng may xuất khẩu và giúp ngành may phát triển bền vững trước các đối thủ cạnh tranh. Các mặt hàng giày dép của Việt Nam cũng sẽ có cơ hội tăng đáng kể xuất khẩu. Bên cạnh đó, nông, lâm, thủy sản, cũng có cơ hội tăng xuất khẩu rất lớn.

Tham gia TPP cũng sẽ giúp Việt Nam và các nước có được các cơ hội mới từ chuỗi cung ứng mới, được hình thành sau khi TPP có hiệu lực. Các nước TPP hiện đang chiếm tới 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu, lại bao gồm thị trường lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản sẽ mở ra cơ hội khi chuỗi cung ứng mới hình thành.Theo đó, một số tập đoàn, công ty lớn trên thế giới đã cân nhắc đầu tư vào Việt Nam với mục tiêu, biến Việt Nam trở thành một trong những cứ điểm quan trọng trong chuỗi sản xuất của họ.

Bộ Công Thương đánh giá, TPP sẽ tạo cơ hội giúp nâng cao tốc độ tăng trưởng, tạo việc làm và nâng cao thu nhập, góp phần xóa đói giảm nghèo, giúp cải thiện chất lượng nguồn nhân lực, chăm sóc sức khỏe cộng đồng. TPP sẽ giúp xu hướng này phát triển mạnh hơn, là điều kiện quan trọng để nước ta bước sang giai đoạn phát triển các ngành mới, có hàm lượng công nghệ cao hơn.

Những cam kết trong TPP về dịch vụ và đầu tư dự kiến cũng sẽ có tác dụng tích cực trong việc cải thiện môi trường đầu tư, góp phần thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ của ta cũng sẽ dễ dàng tiếp cận thị trường của các nước tham gia TPP. Việc hoàn thiện và tăng cường công tác bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ sẽ mở ra cơ hội thu hút đầu tư vào lĩnh vực có hàm lượng tri thức cao, như sản xuất dược phẩm, trong đó có thuốc sinh học, vắc-xin.

Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh, Trưởng đoàn đàm phán TPP cho rằng việc tham gia TPP là hiệp định tự do thế hệ mới, sẽ là cơ hội để VIệt Nam tiếp tục hoàn thiện thể chế, trong đó có thể chế kinh tế thị trường. Từ đó hỗ trợ cho tiến trình đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, có cơ hội hoàn thiện môi trường kinh doanh.

Trong TPP có một chương về đầu tư quy định rất rõ việc đối xử công bằng, có cơ chế đảm bảo quyền lợi của các nhà đầu tư nước ngoài... Với điều này, các nhà đầu tư nước ngoài nhất là Mỹ, Nhật và cả Hàn Quốc sẽ yên tâm hơn khi đến Việt Nam.Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng cho biết: Cam kết trong TPP về dịch vụ và đầu tư dự kiến sẽ có tác dụng tích cực trong việc cải thiện môi trường đầu tư, góp phần thu hút đầu tư nước ngoài.

TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu kinh tế và chính sách thuộc Đại học quốc gia Hà Nội cho rằng ảnh hưởng của TPP tới nền kinh tế Việt Nam còn mạnh mẽ hơn cả trong Cộng đồng kinh tế ASEAN. Theo đó, nhập khẩu trước mắt sẽ có xu hướng tăng lên, trong khi xuất khẩu lại có xu hướng giảm. Trong TPP, những ngành kém lợi thế, sức cạnh tranh yếu sẽ bị thiệt hại, đặc biệt với các ngành chăn nuôi, lâm nghiệp, khai khoáng, công nghiệp… Những ngành sẽ được lợi như dệt may, thủy sản, nông sản... thì cần chủ động các nhân tố lao động, vốn, đất đai... Bên cạnh đó, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ pháp lý để thúc đẩy những ngành có lợi thế này.

TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương nhận định: Các hoạt động thương mại hay đầu tư chỉ là tác động bề nổi mà quan trọng hơn là tác động cải cách thể chế, làm thay đổi bề sâu của nền kinh tế Việt Nam.Những đặc quyền, đặc lợi của doanh nghiệp nhà nước sẽ buộc phải theo kinh tế thị trường, buộc phải thay đổi. Doanh nghiệp nhà nước sẽ phải minh bạch về quản trị, tài chính... từ đó là thay đổi cách thức quản lý khu vực này.Việt Nam cần nhìn nhận vào TPP như một cơ hội để thay đổi luật lệ chơi. Từ đó, thay đổi tư duy quản lý của Nhà nước đối với doanh nghiệp bằng cách hỗ trợ, tạo mọi điều kiện cho doanh nghiệpphát triển đi lên.

Đừng quá lạc quan

TS. Nguyễn Đức Thành chia sẻ: Gia nhập TPP không chỉ có những thuận lợi mà có cả nhiều rủi ro.Trước đây, Việt Nam gia nhập WTO đã từng nhận được rất nhiều kỳ vọng. Xuất khẩu và đầu tư nước ngoài tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng nguồn vốn lớn ồ ạt đổ vào Việt Nam lại đi kèm với chính sách tiền tệ thiếu kinh nghiệm đã góp phần thổi phồng bong bóng bất động sản, và khiến lạm phát tăng mạnh lên hai con số những năm 2008-2011. “Việt Nam phụ thuộc lớn vào nhập khẩu và đầu tư nước ngoài và giai đoạn hậu WTO đã bộc lộ rõ các yếu kém nội tại kéo dài. Đó là một hồi chuông cảnh bảo, Việt Nam không nên quá tự mãn với các Hiệp định đầy hứa hẹn như TPP”, ông Thành nói.

Bà Phùng Thị Lan Phương, Trưởng phòng FTAs, Trung tâm WTObày tỏ: "Cảm giác vẫn lo nhiều hơn. Tôi tiếp xúc với doanh nghiệp, họ hầu như không biết gì mấy, cũng không kỳ vọng gì ở TPP mà chỉ có lo thôi. Vì họ chủ yếu là sản xuất nhỏ lẻ, họ lo thị trường nội địa. Việt Nam có ít các doanh nghiệp lớn. Những doanh nghiệp xuất khẩu nhiều phần lớn là thuộc về FDI. Vì vậy, lợi ích từ các FTAs chủ yếu là cho FDI”.

Vẫn theo bà Phương, nhiều người nói Việt Nam là nước được hưởng lợi lớn nhất từ tác động của TPP; Việt Nam có thể ghi nhận những tác động rất tích cực với tăng trưởng kinh tế tăng thêm 10% trong vòng 10 năm, nhờ đầu tư và xuất khẩu tăng mạnh; và việc dỡ bỏ hàng rào thuế quan sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam giảm tối thiểu chi phí để xuất khẩu vào các thị trường tiêu dùng khó tính như Mỹ, Nhật Bản và Australia...tuy nhiên các rủi ro rất lớn.

Ông Trương Đình Tuyển, Nguyên Bộ trưởng Thương mại, cố vấn cao cấp đoàn đàm phán Việt Nam cho rằng Việt Nam sẽ là nước nhập siêu thay vì xuất siêu. Theo ông Tuyển, cơ hội cho xuất khẩu là có, nhưng chúng ta có tận dụng được hay không là vấn đề lớn. Mặc khác nhập siêu chắc chắn sẽ tăng, khi doanh nghiệp đầu tư một nhà máy dệt để đón đầu TPP, vốn đầu tư có thể lên tới hàng chục, hàng trăm triệu USD. “Chúng ta có nhiều cơ hội, nhưng trên thương trường tự nó không biến thành lợi ích, không tự nó biến thành sức mạnh cạnh tranh. Và để có thể vượt qua được thách thức là tùy thuộc vào khả năng của chính chúng ta. Nếu chúng ta không nhấn mạnh điều này thì chúng ta nhanh chóng sẽ bị vỡ mộng” ông Tuyển nhấn mạnh.

Hoàng Long