Thoái vốn Doanh nghiệp Nhà nước: Làm sao giữ thương hiệu quốc gia?

Quá trình thoái vốn Nhà nước khỏi những doanh nghiệp lớn đang dấy lên nhiều nghi ngại về vấn đề thương hiệu quốc gia cũng như minh bạch trong cổ phần đầu tư giữa khối doanh nghiệp nội và ngoại. Và liệu phương án “cổ phần vàng” có tối ưu?

Cuối năm 2015, Chính phủ yêu cầu Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) xây dựng lộ trình bán hết vốn tại 10 doanh nghiệp lớn, nơi Nhà nước đang nắm giữ phần vốn tương đương khoảng hơn 3 tỷ USD. Đây cũng là những doanh nghiệp có cổ phiếu được nhà đầu tư, trong đó có khối ngoại, chờ đón trên sàn chứng khoán.

Chọn nội hay ngoại?

Những doanh nghiệp “đẻ trứng vàng” này là các doanh nghiệp có quy mô lớn, phạm vi hoạt động rộng, tình hình tài chính phức tạp, số lượng lao động lớn. Do đó, lộ trình thoái vốn được lưu ý cần hết sức cẩn trọng và đúng quy định. Tuy nhiên, hiện lộ trình này vẫn còn “nằm trong kế hoạch” khiến các nhà đầu tư trong và ngoài nước “thấp thỏm” ngóng trông.

Thông tin từ thị trường cho thấy, nhiều nhà đầu tư nước ngoài sẵn sàng mua cổ phần số lượng lớn. Đơn cử, cổ phần tại các hãng bia Việt Nam như Habeco và Sabeco đang nằm trong tầm ngắm của những “ông lớn” như Thai Beverage và Singha Group của Thái Lan, Kirin Holdings và Asahi Group Holdings của Nhật Bản, Heineken của Đan Mạch và Anheuser-Busch InBev của Bỉ.

Nhà đầu tư ngóng trông là thế, nhưng đang có nhiều ý kiến lo ngại dấy lên về vấn đề công bằng trong thoái vốn. Nhiều ý kiến cho rằng các nhà đầu tư ngoại đang được nhiều ưu đãi hơn khối đầu tư nội.

Nhưng thực tế cho thấy, rất nhiều doanh nghiệp ngoại vào VN, khi nhận được những ưu đãi về thuế và lợi nhuận, các nhà đầu tư ngoại lại chuyển về nước họ, chứ khoản đóng góp vào ngân sách cũng như nền kinh tế không xứng tầm với những ưu đãi “khủng” họ nhận từ VN. Còn DN nội không thể mang lợi nhuận đi đâu, họ đóng thuế và tiếp tục đầu tư để phát triển và tạo dựng an sinh xã hội.

Theo công bố của Tổng cục thuế trong cuộc tổng rà soát vào 2013 về kết quả kinh doanh đối với 5.531 DN FDI (chiếm khoảng gần 60% số DN FDI đang hoạt động), thì có tới 3.175 doanh nghiệp có số lỗ luỹ kế đến thời điểm đánh giá. Nhiều địa phương tuy thu hút vốn FDI khá nhưng tỷ lệ FDI báo lỗ qua các năm cũng luôn luôn trên dưới 50%. Ngay cả các đại gia ngoại báo lãi thì thực đóng góp cho kinh tế rất thấp.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhấn mạnh: Sau 50 năm đồng hành cùng cộng đồng DN, trong tương quan so sánh với các nền kinh tế khác, tôi càng thấm thía rằng, một nền kinh tế phát triển được chỉ khi có cộng đồng DN nội địa mạnh, trong đó DN sản xuất và DN dịch vụ đóng vai trò chủ chốt.

 “Cổ phần vàng” có tối ưu?

Rõ ràng với chủ trương đấu thầu quốc tế, DN Việt khó mà “đấu” lại được DN ngoại. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo cần có biện pháp pháp lý để giữ các thương hiệu quốc gia này sau khi bán vốn nhà nước. Bởi nhiều doanh nghiệp nước ngoài đang xếp hàng để tham gia đấu thầu mua cổ phần tại các doanh nghiệp lớn sắp được cổ phẩn hóa như Sabeco, Vinaamilk hay Habeco.

Vậy nếu những “con gà đẻ trứng vàng” này vào tay nhà đầu tư ngoại với mức cổ phần cao, họ sẽ có quyền quyết định “số phận” của doanh nghiệp kể cả về thương hiệu, vậy lo ngại đặt ra là vấn đề mất thương hiệu quốc gia nếu không cẩn trọng.

Đặc biệt, không chỉ là vấn đề thương hiệu đơn thuần mà có thể thấy các thương hiệu “đẻ trứng vàng” này đang nắm trong tay nhiều bất động sản, nắm chi phối thị trường 90 triệu dân với những hệ thống phân phối “đáng thèm muốn” trên toàn quốc. Vậy nếu nắm được hệ thống kênh phân phối sâu đến từng điểm bán lẻ tận vùng nông thôn, các đại gia ngoại không khó để chi phối thị trường, thậm chí đưa vào hệ thống nhiều sản phẩm tiêu dùng nhập ngoại ngoài bia ,rượu, sữa… đè bẹp các nhà sản xuất nội địa khác.

Đưa ra giải pháp cho nghi ngại này, ông Đặng Quyết Tiến- Phó cục trưởng Cục Tài chính Doanh nghiệp (Bộ Tài chính) thừa nhận khi đấu giá công khai thì không thể có sự phân biệt giữa nhà đầu tư trong và ngoài nước.

“Tuy nhiên, vẫn có cách thức để Nhà nước có quyền phủ quyết dù không nắm lượng lớn cổ phần thông qua những rào cản kỹ thuật. Theo kinh nghiệm tại một số doanh nghiệp trên thế giới, nếu không muốn giữ tỷ lệ lớn cổ phần nhưng vẫn muốn quyền biểu quyết về vấn đề thương hiệu, họ sẽ sử dụng hình thức “cổ phần vàng” – ông Tiến nói.

“Cổ phần vàng” là cổ phần có quyền biểu quyết vấn đề quan trọng như về thương hiệu. Do đó, nếu nhà đầu tư nội nắm phần “cổ phần vàng” này thì sẽ không còn lo ngại vấn đề mất thương hiệu quốc gia nữa.

Theo đại diện Bộ Tài chính, có thể xây dựng điều lệ doanh nghiệp theo hướng thay đổi thương hiệu phải được chấp nhận bởi “cổ phần vàng”, đây đặc quyền riêng của mỗi doanh nghiệp. Điều này đã có quy định và hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế.

Các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, để tránh tình trạng trên cần có phương án ưu tiên DN nội đủ tiềm lực tham gia vào các lĩnh vực quan trọng khi nhà nước thoái vốn và kiềm chế các DN ngoại tiếp cận sâu.

Đã đến lúc Chính phủ cần tạo cơ hội cho DN Việt được tham gia quá trình cổ phần hoá các DNNN ở tâm thế “chủ nhà” chủ động và được hậu thuẫn như đang ưu ái DN nước ngoài. Và điều này, không chỉ đem lại lợi ích cho các thương hiệu được thoái vốn mà còn có giá trị cộng hưởng cho cả nền sản xuất nội địa, gia tăng nội lực, củng cố sức mạnh cho nền kinh tế, tránh mất thương hiệu quốc gia và giảm sự phụ thuộc vào nước ngoài.

Theo Thy Hằng (Enternews)