Mục tiêu kinh tế 2016 trước thách thức mới

Báo cáo về Triển vọng kinh tế châu Á quý IV/2016 được phát hành bởi Ngân hàng HSBC cho thấy, nền kinh tế Việt Nam mặc dù đã có sự tăng tốc trong quý III nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt để giữ vững được mục tiêu tăng trưởng đã đưa từ đầu năm.

Nhiều chuyển biến lớn

Theo HSBC, nền kinh tế Việt Nam đã tăng tốc trong quý III, đạt mức tăng trưởng 6,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là một sự tiến bộ rõ rệt từ mức tăng trưởng 5,6% đạt được trong hai quý đầu năm. Trong nửa đầu năm nay, nền kinh tế đã tăng trưởng với tốc độ chậm đáng thất vọng do tác động tiêu cực của tình hình hạn hán điễn ra trên diện rộng, làm giảm sản lượng nông nghiệp, hạn chế chi tiêu tiêu dùng nông thôn. Tuy nhiên, sự gián đoạn nguồn cung cấp này đã thay đổi tích cực trong vài tháng gần đây với các điều kiện sản xuất đang dần trở lại bình thường. Tăng trưởng trong quý III chính vì vậy đã phục hồi.

Sản xuất và xuất khẩu tiếp tục là hai điểm sáng của nền kinh tế. Cả nhu cầu trong và ngoài nước đều tăng trong tháng 9, cùng với mức tăng sản lượng và việc làm.  Thực tế, nhân công việc làm đã tăng nhanh nhất trong vòng năm năm qua. Chỉ số PMI đã thể hiện mức độ cải thiện trong lĩnh vực sản xuất và sự lạc quan vẫn được các nhà sản xuất duy trì.

Yếu tố bên ngoài cũng duy trì mức độ tăng trưởng tích cực. Xuất khẩu tháng 9 đã tăng 9% so với cùng kỳ, một lần nữa vượt xa các nước láng giềng trong khu vực. Trong chín tháng đầu năm, đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI đổ vào Việt Nam khoảng 11 tỷ USD, tăng 12,4% so với năm ngoái. Một số các nhà máy mới bắt đầu đi vào hoạt động trong năm nay và đầu tư trực tiếp nước ngoài được kỳ vọng sẽ tiếp tục đưa xuất khẩu tăng mạnh hơn nữa. Việt Nam vẫn duy trì năng lực cạnh tranh cao, đặc biệt là đối với hàng dệt may và sản xuất điện tử và sẽ còn giành thêm thị nhiều phần toàn cầu ngay cả khi thương mại toàn cầu vẫn còn mờ nhạt.

Tuy nhiên, theo HSBC, các khoản nợ xấu kéo dài, những nguy cơ tiềm năng khiến lạm phát tăng, và tốc độ thoái vốn công chậm hơn so với kế hoạch là những khó khăn đối với nền kinh tế. Chính phủ đang từng bước thực hiện những cải cách cần thiết để đưa tăng trưởng đi theo hướng bền vững hơn nên trong hiện tại, việc nới lỏng tiền tệ và tài khóa là có giới hạn. Chính vì vậy, HSBC đã giảm nhẹ dự báo tăng trưởng kinh tế (từ mức 6,3% xuống còn 6,2% cho năm 2016 và 6,6% xuống còn 6,5% cho năm 2017) trong khi vẫn tiếp tục kỳ vọng nền kinh tế sẽ tốt hơn trong tương lai gần. Dự báo GDP Việt Nam sẽ tăng trưởng năm 2018 ở mức 6,6%.

Nhiều thách thức

Đầu tiên phải nói đến là tình hình lạm phát. Lạm phát tăng nhẹ mấy tháng nay, đạt mức 3,3% trong tháng 9. Mặc dù lạm phát có vẻ đang ở dưới mức mục tiêu 5% cho năm 2016, nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gia tăng. Như tình hình thời tiết và điều kiện thổ nhưỡng không thuận lợi nhiều khả năng đẩy giá lương thực tăng cao. Bất kỳ sự phục hồi giá nhiên liệu nào cũng có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế và đẩy lạm phát tăng. Ngoài ra, chi phí một số dịch vụ quan trọng như giáo dục và chăm sóc sức khỏe cũng sẽ tăng trong vài tháng tới. Tăng trưởng tín dụng cuối năm sẽ tăng nhanh tạo thêm áp lực cho nguy cơ tăng lạm phát.

Kế đến và cán cân ngân sách. Theo Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia (NFSC), thâm hụt ngân sách đến ngày 15/8/2016 đạt gần 111,5 ngàn tỷ đồng, tương đương với khoảng 44% dự toán cả năm. Tuy nhiên, áp lực về thâm hụt ngân sách nhiều khả năng sẽ tăng trong những tháng còn lại vì đầu tư cơ sở hạ tầng dự kiến sẽ tăng sau khi một nghị quyết Chính phủ sẽ có hiệu lực. Mặt khác, nguồn thu ngân sách từ dầu thô và các doanh nghiệp nhà nước đang sụt giảm mạnh do giá nhiên liệu thấp và tình hình thoái vốn nhà nước trong các doanh nghiệp nhà nước diễn ra khá chậm chạp. Cho đến tháng 8, giá bán trung bình của dầu thô là 41USD/thùng – thấp hơn mức giá ngân sách đề ra 60USD/thùng. Theo Bộ Tài chính, chỉ 1/3 doanh thu từ việc thoái vốn, tương đương khoảng 10 ngàn tỷ đồng được thu trong tám tháng đầu năm nay.

Nợ xấu và hoạt động của lĩnh vực ngân hàng được báo cáo của Ngân hàng HSBC nhận định rằng: vẫn tiếp tục đặt ra những thách thức; hệ thống ngân hàng đang phải vật lộn với khối nợ xấu và lại một lần nữa chứng kiến tăng trưởng tín dụng cao. Đến tháng 6/2016, tỷ lệ nợ xấu chính thức đạt 2,6%. Mặc dù tương đối nhỏ, nhưng vẫn còn khoảng 200 ngàn tỷ đồng nợ xấu bị mắc kẹt ở Công ty Quản lý tài sản Việt Nam (VAMC) – một công ty nhà nước được thành lập để xử lý các khoản nợ xấu.

Bên cạnh đó, báo cáo của HSBC còn cho rằng việc Quốc hội Mỹ chưa phê chuẩn Hiệp định TPP cũng đang đặt ra một thách thức khác cho Việt Nam. TPP là thỏa thuận ưu đãi thương mại của 12 quốc gia (bao gồm cả Mỹ nhưng không có Trung Quốc) chiếm 40% GDP toàn cầu. Hiệp định này sẽ bãi bỏ khoảng 18.000 loại thuế giữa các quốc gia tham gia. Việt Nam được xem là một trong những quốc gia hưởng lợi nhiều nhất từ TPP.

Ở góc độ trong nước, nhiều chuyên gia kinh tế cũng đưa ra những nhận định về tình hình kinh tế cả năm 2016, trong đó đã nhấn mạnh đến thách thức lớn của nền kinh tế ổn định vĩ mô trong bối cảnh kinh tế trong nước và thế giới có nhiều biến động.

TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) cho rằng, nền kinh tế đang rất cần sự điểu chỉnh giảm lãi suất để thúc đẩy doanh nghiệp phát triển, kích thích tăng trưởng kinh tế. Nhưng việc điều chỉnh giảm lãi suất phải được cân nhắc và tính toán kỹ để không tác động làm tăng nợ xấu vì nợ xấu cũ cho đến hiện tại vẫn đang chưa được giải quyết dứt điểm và đang là sự cản trở lớn nhất của tăng trưởng.

Ở một góc độ khác, ông Trương Đình Tuyển, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại, một số nền kinh tế lớn nhất thế giới hiện nay đang đứng trước những thách thức lớn sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến Việt Nam và chúng ta phải đặc biệt lưu ý và có giải pháp sẵn sàng ứng phó. Đó là Mỹ giữ nguyên lãi suất cơ bản, nền kinh tế Anh có nguy cơ khủng hoảng, nợ của Trung Quốc lên tới 280% GDP… Nếu những quả bóng này nổ sẽ tác động lớn đến thế giới và Việt Nam.

Còn đối với trong nước, ông Tuyển cho rằng ngành công nghiệp khai khoáng đang giảm mạnh tác động lớn đến nguồn thu ngân sách.

“Nhưng đây là một hiện tượng khách quan, càng ngày tài nguyên cảng giảm, chúng ta cần chấp nhận và có chính sách phù hợp cho việc giảm công nghiệp khai khoáng. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu cũng là hiện tượng đương nhiên, chúng ta phải chấp nhận nó để tái cơ cấu nông nghiệp. Làm được như vậy mới có thể giúp nền kinh tế phát triển”, ông Tuyển cho biết.

Vũ Minh