Kinh tế tư nhân: Bước nhảy thăng hạng ngành xây dựng

Kinh tế Việt Nam trong suốt những thập kỷ qua đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của khu vực kinh tế tư nhân, với gần một triệu doanh nghiệp, khoảng 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, khu vực kinh tế tư nhân hiện đóng góp khoảng 51% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế, đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội.

Trong một bài viết gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, sự vươn lên mạnh mẽ của nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt nam không chỉ làm chủ thị trường nội địa mà còn khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, khu vực kinh tế tư nhân hiện nay đang cần một Nhà nước với thể chế phù hợp, chính sách đúng đắn và một môi trường kinh doanh không còn những rào cản cản trở sự sáng tạo và phát triển.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), Chủ tịch HĐQT GP Invest.

Nhà thầu xây dựng thăng hạng qua các công trình trọng điểm

Từng đảm nhận trọng trách là lãnh đạo của nhiều doanh nghiệp xây dựng có vốn nhà nước, và hiện tại là lãnh đạo doanh nghiệp tư nhân, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), Chủ tịch HĐQT GP Invest cho hay, các doanh nhân đang có bảo bối mới, đó là sự đồng thuận chưa từng có của người đứng đầu Đảng, Nhà nước, Chính phủ. “Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói, kinh tế tư nhân cần phấn đấu trở thành lực lượng chủ lực, đi đầu trong ứng dụng công nghệ và đổi mới, sáng tạo, để đạt mục tiêu đóng góp khoảng 70% GDP vào năm 2030, nghĩa là sẽ có những thay đổi rất lớn về cả tư duy, cơ chế, chính sách”, ông Hiệp tin tưởng.

Theo ông Hiệp, những cải cách thể chế trong những năm qua đã tạo ra một không gian phát triển rộng lớn cho các doanh nghiệp tư nhân. Các dự án trọng điểm quốc gia với quy mô khổng lồ, như Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hay các công trình hạ tầng giao thông lớn, đã mở ra cơ hội không thể bỏ qua cho các nhà thầu xây dựng trong nước. Cùng với đó là một thị trường rộng mở, nơi các doanh nghiệp tư nhân có thể thể hiện được năng lực và khẳng định vị thế trong nền kinh tế.

Với những động lực to lớn đó, vừa qua, VACC đã có nhiều cuộc làm việc cùng các hội viên, các kiến nghị gửi đến Bộ Xây dựng, Chính phủ nhằm đưa ra những phương án để các doanh nghiệp xây dựng nội cùng nhau tìm kiếm cơ hội tham gia vào dự án này.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, cho biết, dự án mang lại không chỉ cơ hội đầu tư khổng lồ mà còn là cơ hội học hỏi và phát triển. Các nhà thầu xây dựng lớn như Vinaconex, Newtecons, Đạt Phương hay Fecon, Đèo Cả… đang cùng nhau tìm kiếm cơ hội tham gia vào dự án này, không chỉ để gia tăng lợi nhuận mà còn để xây dựng và phát triển năng lực của mình trong môi trường mới, đầy thử thách.

Những cơ hội này, theo ông Hiệp, sẽ tạo ra một thế hệ nhà thầu xây dựng mới, có năng lực hoàn toàn khác biệt so với trước kia. Một thế hệ doanh nghiệp xây dựng có thể vươn tầm ra thế giới, không chỉ tham gia các dự án quốc gia mà còn có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đây là một trong những minh chứng rõ rệt nhất cho sự thay đổi trong khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam.

Nhìn lại quá trình phát triển của các nhà thầu, từ những ngày đầu chỉ có những doanh nghiệp nhỏ như Constrexim với số vốn ít ỏi, đến nay họ đã trở thành những tên tuổi lớn, có thể tham gia vào các dự án quy mô quốc gia. Sự cổ phần hóa, những cải cách trong mô hình công ty mẹ - công ty con, hay hình thức hợp tác công - tư đã tạo ra những bước nhảy vọt cho các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam.

Kinh tế tư nhân cần một môi trường thuận lợi

Tuy nhiên, như lời khẳng định của Tổng Bí thư, các doanh nghiệp cũng kì vọng để khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn nữa, điều quan trọng nhất là sự đồng hành của Nhà nước trong việc xây dựng một thể chế chính trị ổn định, các chính sách kinh tế đúng đắn và một môi trường kinh doanh minh bạch, không có rào cản. Những bước cải cách tiếp theo cần được thực hiện đồng bộ và mạnh mẽ hơn nữa, nhằm tạo ra những cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước vươn lên và đóng góp nhiều hơn nữa vào nền kinh tế quốc gia.

Cần cơ chế có lợi cho nhà thầu nội tham gia xây dựng Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Câu chuyện của các nhà thầu xây dựng như ông Hiệp hay các doanh nghiệp lớn trong ngành chính là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy rằng, khi có môi trường thuận lợi và chính sách hỗ trợ, kinh tế tư nhân sẽ luôn phát huy được nội lực và vươn lên đạt những thành công lớn.

Đặc biệt, với các quy định hiện hành của Luật Đấu thầu có cơ sở áp dụng lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt đối với dự án này. Liên quan đến cơ chế thầu, chọn đấu thầu trong nước hay quốc tế, Luật Đấu thầu hiện quy định doanh nghiệp trong nước không làm được mới tổ chức đấu thầu quốc tế. Trường hợp đấu thầu quốc tế phải liên danh với nhà thầu trong nước để thực hiện.

Tuy nhiên, Nguyễn Quốc Hiệp chia sẻ, hiện tại, Việt Nam chưa có doanh nghiệp làm đường sắt tốc độ cao nên nếu phân chia gói thầu lớn sẽ đặt ra cả vấn đề về kinh nghiệm, năng lực tài chính. Trong khi doanh nghiệp lớn của Việt Nam chỉ có vốn từ 500 – 1.000 tỷ đồng, số trên 1.000 tỷ đồng không nhiều. Nếu tham gia xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam cần năng lực tài chính cần 10 – 15% gói thầu, không doanh nghiệp nào nào làm được. Trong trường hợp đấu thầu quốc tế, việc đàm phán, ký kết với nước ngoài cũng khó khăn. Lúc này cơ chế làm việc đến đâu, doanh nghiệp tham gia đến đâu, chiếm bao nhiêu % công việc phải rõ ràng.

Kỳ vọng Nhà nước sẽ ưu tiên các doanh nghiệp có năng lực quản trị, tổ chức thi công được chứng minh qua các dự án đường bộ lớn, hầm lớn đã hoàn thành được tham gia dự án, ông Nguyễn Quang Dũng, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả cũng ủng hộ cơ chế chỉ định thầu tại dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

"Cơ quan có thẩm quyền cũng cần xem xét bỏ tiêu chí công trình tương tự bởi đây là tiêu chí nhà thầu trong nước rất khó đáp ứng đối với dự án lần đầu tiên đầu tư ở Việt Nam. Thay vào đó, cho phép các nhà thầu Việt Nam được sử dụng nhà thầu phụ đặc biệt.

Tỷ lệ giảm giá bao nhiêu sẽ tuỳ thuộc vào quy mô gói thầu, công nghệ áp dụng để tính toán chính xác", ông Dũng đề xuất.

Về tổ chức thực hiện, lãnh đạo Tập đoàn Đèo Cả mong muốn tách thành hai hợp phần. Hợp phần xây dựng (từ ray trở xuống: cầu, đường, hầm) giao cho doanh nghiệp trong nước thực hiện.

Về phía Phương Thành Tranconsin, Chủ tịch Phạm Văn Khôi cũng cho rằng nên tách dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam thành hai phần kết cấu hạ tầng phía dưới đường ray và kết cấu hạ tầng bên trên như đầu máy, toa xe, thông tin tín hiệu…

Chủ tịch Phạm Văn Khôi đánh giá, phần công nghệ cơ khí phía trên tương đối khó với doanh nghiệp trong nước và để học hỏi rất mất thời gian. Còn đối với với phần hạ tầng phía dưới đường ray, với doanh nghiệp có kinh nghiệm đã đảm nhiệm các dự án đường bộ cao tốc có tính chất tương tự là hoàn toàn có thể đảm nhận được.

"Doanh nghiệp mong muốn được tạo cơ hội tham gia vào quá trình xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam bằng cơ chế chỉ định thầu, nhất là đối với cho các doanh nghiệp xây đựng, giao thông đang thi công các công trình hạ tầng lớn, trong điểm quốc gia thời gian qua. Doanh nghiệp sẽ chủ động đào tạo cán bộ, công nhân viên, đầu tư mua thêm thiết bị công nghệ máy móc, thậm chí thuê chuyên gia trong và ngoài nước đã thi công dự án tương tự để vừa làm vừa học tập", ông Phạm Văn Khôi chia sẻ.