ĐBSCL: ‘Phó sản’, ‘lái rơm’ và chuyện thúc bách giải pháp sau hạt lúa

Cuộc tìm kiếm giải pháp công nghệ để nâng cao giá trị nông sản thực sự “thúc bách” theo cách nói của người dân ĐBSCL thay vì nói “cấp bách, quyết liệt”.

Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), trung tâm quốc gia và trường đại học Nông lâm TPHCM tổ chức trình diễn thiết bị, công nghệ thu gom và xử lý rơm rạ ngay những ngày đầu tháng 3/2016.

Người từ Hà Giang, Vĩnh Phúc, Hải Phòng vào cùng nông dân ĐBSCL xem hai máy gặt đập liên hợp (GĐLH) có gắn thiết bị xử lý rơm rạ thao diễn trên 20ha lúa vừa gặt vừa băm rơm, phun nấm Trichoderma để chuyển hoá thành phân bón hữu cơ.

TS Lưu Hồng Mẫn, phó viện trưởng viện Lúa ĐBSCL cho rằng đó là cách tăng hàm lượng silic trong thân và hạt, cây lúa chống chịu sâu bệnh tốt hơn so với bón hoàn toàn phân hoá học và cải thiện được độ phì sinh học của đất chuyên canh lúa.

Nghĩ tới “phó sản”

Nhìn những chiếc máy kéo gắn thiết bị cuộn rơm, một nông dân nói: “Giá lúa rẻ rề, đã tới lúc mót tiền từ những phó sản”.

Anh Phạm Minh Thiện, phó giám đốc DNTN Cỏ May, tỉnh Đồng Tháp, đã từng dùng từ phó sản để nói về nguồn rơm được kiểm định trước khi làm nấm rơm sạch mà theo anh chắc chắn trở thành nguồn hàng có giá cao hơn gạo.

TS Phạm Văn Tấn và nhóm nghiên cứu – phân viện Cơ điện nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch (SIAEP) – đã đưa ra các giải pháp khá thực tế để sử dụng rơm làm nấm rơm (ngoài trời, trong nhà), làm phân bón, phân vi sinh, rơm ép viên làm thức ăn cho bò, nguyên liệu sản xuất ethanol, plastic sinh học…

Rơm, với xứ nghèo công nghệ, bị xem là rác thải! Ngày xưa nhìn cảnh đốt đồng khói mờ lãng đãng chiều quê có vẻ thơ mộng, nhưng nay người ta chứng minh đốt đồng làm tăng lượng phát thải khí (CO₂ và NOx) vừa gây hiệu ứng nhà kính, tác hại ô nhiễm môi trường vừa làm cho dưỡng chất P, K mất đi 20 – 25%.

Giải pháp ứng dụng chế phẩm Compost Maker, Trichoderma xử lý rơm rạ làm phân bón không chỉ đạt hiệu quả kinh tế cao, sản xuất bền vững, an toàn sản phẩm mà “sức khoẻ” môi trường sẽ tốt hơn.

Lo xa

Những người chuyên mua rơm từ ĐBSCL về Bình Dương, Ninh Thuận, Bình Thuận và Bến Tre làm thức ăn cho đại gia súc cho biết giá rơm khô ở ĐBSCL khoảng 1 triệu đồng/tấn.

Lâu nay, huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long, 90% lượng rơm được nông dân trong và ngoài tỉnh đến mua về làm thức ăn cho bò. Sản lượng rơm ở ĐBSCL trên 25 triệu tấn/năm, theo cục Chế biến nông lâm sản và nghề muối, từ trước năm 2003 trên 80% lượng rơm ở vùng này thường bị vùi, chất đống tự huỷ trên đồng ruộng hoặc đốt đồng.

Những “lái rơm” băn khoăn, nói, nông dân biết giá trị việc băm rơm phun Trichoderma, mai mốt nguồn cung cấp và giá rơm cho chăn nuôi không biết sẽ thế nào?

Chỉ cần can thiệp một chút chế phẩm sinh học vào rơm rạ, một chiếc máy cuộn rơm xuống đồng đã có nhiều cách lo xa. Khi điều đó chưa xảy ra thì những nhà kinh doanh nông nghiệp lẹ làng tính tới việc mua một máy cuộn rơm với giá từ  240 – 280 triệu đồng làm dịch vụ.

Các máy cuộn rơm đạt năng suất từ 0,4 – 0,5ha/giờ; nhiên liệu tiêu hao từ 6 – 8 lít dầu/ha; công lao động người/ha/ngày; thu khoảng 200 cuộn rơm/ha (12 – 15kg/cuộn rơm), với giá dịch vụ cuộn rơm từ 0,8 – 1 triệu đồng/ha, chỉ sau một năm sẽ hoàn vốn, họ tin như vậy.

Hiện nay, máy GĐLH làm dịch vụ thu hoạch trên 82% diện tích lúa ở vùng đồng bằng này (mức bình quân cả nước 42%), việc gắn thiết bị sau máy GĐLH, máy kéo thiết bị để cuộn rơm, liệu có làm khó các nhà nông sáng tạo?

Ông Phan Tấn Bện, giám đốc công ty cơ khí Phan Tấn, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp, người từng đoạt giải sáng tạo và là người đầu tiên tạo ra sản phẩm thương mại: máy chuyên dụng cuộn rơm tự hành, so sánh, máy cuộn rơm nước ngoài có hai loại: loại kéo sau máy cày và loại tự hành không có thùng chứa; còn máy của Phan Tấn tự hành, có thùng chứa.

Hiện nay, giá máy Nhật cao hơn của Việt Nam, chắc chắn máy sản xuất công nghiệp của Nhật có nhiều ưu thế hơn. Những nhà nông mày mò sáng chế sẽ chịu sức ép rất lớn, khó nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm cụ thể trừ phi nghiên cứu đưa ra ý tưởng và bán ý tưởng cho nước ngoài, nếu nó được các công ty nước ngoài thừa nhận.

Hầu hết các công ty nước ngoài đều dò theo các phát hiện thực tế để tăng tính thích nghi và hiệu quả máy móc của họ ở từng vùng đất và mùa vụ.

Theo Thế Giới Tiếp Thị