Chuyển đổi số khiến nhiều việc làm truyền thống dần biến mất hoặc bị thay thế

Việt Nam đang đối mặt với thách thức về lao động, việc làm, chất lượng nguồn nhân lực do tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao chỉ chiếm hơn 11% tổng lực lượng lao động; năng suất lao động thấp; năng lực ngoại ngữ hạn chế...; Điều này dẫn tới nhiều sức ép về việc giải quyết việc làm, gia tăng tỷ lệ thất nghiệp hoặc thiếu việc làm.

Đó là thông tin được lãnh đạo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) cùng các chuyên gia nhấn mạnh tại Hội thảo "Xu hướng thị trường lao động trong kỷ nguyên số", do ManpowerGroup Việt Nam phối hợp cùng Bộ LĐTB&XH tổ chức ngày 8/11.

Hội thảo trên được tổ chức với mục tiêu chia sẻ thông tin tổng quan về xu hướng thị trường lao động dưới tác động của kỷ nguyên số và đại dịch COVID – 19, bao gồm kỹ năng số cho người lao động và một số vấn đề về việc làm trong nền kinh tế việc làm tự do tại Việt Nam.

Mở đầu sự kiện, ông Nguyễn Bá Hoan, Thứ trưởng Bộ LĐTB& XH cho biết, đảm bảo việc làm và tăng cường kỹ năng cho người lao động trong bối cảnh chuyển đổi số là một trong những mục tiêu quan trọng đối với mỗi quốc gia.

Theo ông Hoan, sự bùng nổ ứng dụng công nghệ số, thiết bị thông minh và xu hướng ứng dụng robot vào sản xuất kinh doanh như hiện nay đang đặt ra thách thức đối với thị trường lao động với trình độ kỹ năng còn nhiều hạn chế như Việt Nam.

Theo đó, nguồn lao động dồi dào, giá rẻ sẽ không còn là yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh và thu hút đầu tư nước ngoài. Trong bối cảnh đó, thị trường lao động trong nước sẽ cần những giải pháp toàn diện từ tất cả các bên liên quan để hướng tới nâng cao chất lượng tuyển dụng và đào tạo nguồn nhân lực trong tình hình mới. 

Ông Nguyễn Bá Hoan, Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH phát biểu tại sự kiện.

68% công việc đòi hỏi kiến thức về kỹ năng số

Đồng quan điểm, ông Andree Mangels, Tổng giám đốc ManpowerGroup Việt Nam nhận định: "Công nghệ không ngừng thay đổi đồng nghĩa với yêu cầu liên tục cập nhật kỹ năng số cho người lao động".

Vì vậy, Tổng giám đốc ManpowerGroup Việt Nam khuyến nghị doanh nghiệp cần linh hoạt áp dụng các chương trình nâng cao kỹ năng, đồng thời cũng cần xây dựng một chiến lược đào tạo có tầm nhìn dài hạn sao cho người lao động có thể đảm nhiệm tốt những công việc hiện tại và cả những vị trí sẽ xuất hiện trong tương lai.

Trong khi đó, ông Nguyễn Xuân Sơn, Giám đốc Vận hành Toàn quốc, Dịch vụ Khoán việc & Cho thuê lại lao động, ManpowerGroup Việt Nam nhìn nhận, dưới tác động kép của đại dịch và kỷ nguyên số, thế giới việc làm tại Việt Nam trong tương lai sẽ chứng kiến những thay đổi lớn liên quan đến người lao động và địa điểm, cách thức làm việc.

"Những xu hướng nổi bật như tầm quan trọng ngày càng lớn của lực lượng lao động thời vụ/ngắn hạn, nỗ lực của doanh nghiệp trong việc nâng cao năng lực làm việc cho nhân viên thông qua các chương trình đào tạo kỹ năng, hoặc việc triển khai ngày càng rộng rãi mô hình làm việc linh hoạt … sẽ chiếm ưu thế trong thời gian tới", ông Sơn nói.

Theo các chuyên gia, dưới sự tăng tốc của chuyển đổi số, nhiều công việc truyền thống sẽ dần biến mất hoặc bị thay thế, trong khi một số vị trí mới sẽ ra đời. 

Với tỷ lệ lao động kỹ năng cao chỉ đạt 11,6%, lao động Việt Nam được đánh giá là kém cạnh tranh hơn về trình độ kỹ năng so với một số thị trường khác trong khu vực như Thái Lan, Philippines hay Malaysia.

Tại Hội thảo, bà Nguyễn Thị Nga, chuyên gia việc làm của Ngân hàng Thế giới (World Bank ) chia sẻ: Kỹ năng số bao gồm các kỹ năng, khả năng, kiến thức và thói quen làm việc cho phép con người tiếp cận và sử dụng công nghệ số. Đây là một trong những yếu tố quan trọng đối với người lao động trong bối cảnh các hình thái công việc và tính chất công việc không ngừng thay đổi.

Thống kê cho thấy, tại Việt Nam, 68% công việc hiện đòi hòi kiến thức về kỹ số với những kỹ năng số cơ bản; trong khi đó có 1/5 công việc cần các kỹ năng số đặc biệt chuyên sâu.

Bên cạnh đó, việc sử dụng kỹ năng số ở các mức độ khác nhau tại Việt Nam cũng có sự khác biệt so với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.

Toàn cảnh hội thảo xu hướng thị trường lao động trong kỷ nguyên số.

World Bank ước tính rằng nếu tỷ lệ lao động kỹ năng cao tại Việt Nam quá thấp và không đủ để đáp ứng với tốc độ phát triển của chuyển đổi số, khoảng 2 triệu việc làm tại nước ta sẽ bị mất đi tính đến năm 2045.

Trên thực tế, đã có không ít lo ngại về việc chuyển đổi số tạo ra biến động trong thị trường lao động, đặc biệt ở những quốc gia có năng suất lao động thấp và chủ yếu dựa vào gia công, lắp ráp.

Tuy nhiên, về mặt tích cực, World Bank cho rằng số lượng việc làm mới do quá trình chuyển đổi số tạo ra sẽ nhiều hơn gấp 7 lần so với số việc làm bị mất đi. Đến năm 2045, ước tính có khoảng 10 triệu việc làm mới được tạo ra, chủ yếu trong các ngành dịch vụ hiện đại, và một số lượng việc làm mới trong lĩnh vực sản xuất.

World Bank cũng cảnh báo điều này phụ thuộc vào thực tế lực lượng lao động trong nước có đủ kỹ năng phù hợp thông qua các nền tảng số hay không, trong bối cảnh nguy cơ mất đi các việc làm truyền thống có thể xảy ra ngay lập tức.

Đại diện cơ quan chuyên trách về lao động - việc làm, Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan cho biết, để phát triển thị trường lao động thích ứng với quá trình chuyển đổi số, trong những năm qua, ngành LĐ-TB&XH đã tập trung thực hiện nhiều giải pháp trọng tâm để phát triển thị trường lao động thích ứng với quá trình chuyển đổi số.

Trong đó, ông Hoan đưa ra 3 nhóm giải pháp trọng tâm: Áp dụng công nghệ, số hóa trong việc kết nối cung cầu lao động; Tăng cường hoạt động tư vấn, giới thiệu việc làm của các Trung tâm dịch vụ việc làm trên cả nước; Ưu tiên nâng cao kỹ năng nghề cho người lao động đáp ứng yêu cầu mới.

Theo đó, kết quả đạt được từ các giải pháp trên đã giúp tỷ lệ lao động có bằng, chứng chỉ từ sơ cấp trở lên liên tục tăng qua các năm (tỷ lệ qua các năm 2019, 2020, 2021 và 2022 lần lượt là 22,37%; 24,6%; 26,1% và 26,2%).