Ba năm bớt một dự án yếu kém

Sau ba năm kể từ khi Chính phủ thành lập riêng một Ban chỉ đạo xử lý tồn tại của 12 dự án yếu kém, đến nay mới có một dự án chính thức được ra khỏi danh sách này, còn 11 dự án vẫn trong quá trình "đấu trí", căng thẳng để thoát khỏi bết bát.

Cuộc họp diễn ra cuối tuần rồi của Ban chỉ đạo của Chính phủ về xử lý tồn tại, yếu kém của 12 dự án, nhà máy ngành công thương, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ đồng ý đưa Nhà máy DAP 1-Hải Phòng ra khỏi danh sách 12 dự án nhà máy yếu kém. Đây là dự án duy nhất trong số 12 dự án trong thời gian qua duy trì được liên tục kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh khả quan.

Đối với các dự án còn lại, theo đánh giá của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, là đơn vị vừa tiếp nhận các dự án này từ các bộ ngành, thì  mặc dù số lượng nhiệm vụ xử lý yếu kém mà các bộ, ngành, tập đoàn, tổng công ty đã hoàn thành chiếm 75,36% nhưng các khó khăn mấu chốt vẫn nằm ở 17 nhiệm vụ còn lại, tập trung ở 3 nhóm vấn đề gồm xử lý dứt điểm vướng mắc pháp lý để quyết toán hợp đồng EPC và quyết toán toàn bộ dự án; cơ cấu lại các khoản nợ, trích giãn khấu hao, điều chỉnh lãi suất vay; xây dựng phương án thoái vốn.

Đáng chú ý là sự bế tắc trong giải quyết hợp đồng EPC khi có tới 7 dự án vướng mắc tranh chấp hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị và thi công (EPC) chưa được giải quyết, một số dự án không dàn xếp được, phải đưa ra trọng tài quốc tế phân xử trong thời gian tới.

Như thông tin từ Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn hoá chất Việt Nam (Vinachem) Nguyễn Phú Cường, với 3 nhà máy sản xuất phân bón (đạm Ninh Bình, dự án mở rộng sản xuất đạm Hà Bắc, dự án DAP2 Lào Cai), tập đoàn đã chuẩn bị hồ sơ pháp lý, khi có ý kiến của Chính phủ thì sẽ khởi kiện tổng thầu ra tòa hoặc đưa ra Trung tâm Trọng tài quốc tế phân xử.

Đối với dự án mở rộng Nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty thép Việt Nam cho biết không thể đàm phán giải quyết được vướng mắc hợp đồng EPC với nhà thầu MCC để tiếp tục dự án.

Ba dự án nhà máy là Ethanol Quảng Ngãi, Ethanol Phú Thọ và Công ty đóng tàu Dung Quất cũng chưa tìm được tiếng nói chung với nhà thầu về phương án giải quyết tranh chấp và giải pháp xử lý cuối cùng.

Phó thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh nếu hết năm 2019 mà không đàm phán xong các vướng mắc về hợp đồng EPC thì Chính phủ đồng ý theo đề nghị của từng đơn vị chuyển qua cơ chế tòa án hay trọng tài quốc tế phán xử. 

Nhưng tinh thần chung là ưu tiên hòa giải, thương lượng, chia sẻ lẫn nhau, hạn chế thấp nhất vấn đề khiếu kiện. Đồng thời, thống nhất quan điểm việc khởi kiện hay không là công việc của tập đoàn, tổng công ty.

Tại một số dự án, tình hình sản xuất có khá lên nhưng vẫn lùng bùng trong nợ. Trong 6 dự án hoạt động trở lại thì có 2 đơn vị có lãi, 4 đơn vị đã giảm lỗ theo từng năm nhưng hoạt động vẫn còn nhiều khó khăn vì thiếu vốn, gánh nặng nợ nần nên chưa thể thực hiện thoái vốn nhà nước.

Như các dự án của Vinachem mặc dù đã tái hoạt động hiệu quả nhưng tiếp tục gặp khó khăn về vay vốn lưu động để phục vụ sản xuất kinh doanh vì thỏa thuận với ngân hàng thương mại "thu về 10 phần và chỉ cho vay lại 9 phần" sau mỗi chu kỳ sản xuất.

Dự án mở rộng Nhà máy đạm Hà Bắc 3 năm liền chạy công suất đạt 93%. Năm nay, giá đạm thấp nhưng vẫn cao hơn biến phí 1.000 đồng/kg, dôi ra 250 tỷ đồng. Nhà máy đạm Ninh Bình trong nửa đầu năm 2019 đã vượt kế hoạch sản xuất năm 2018 và tiêu thụ 100% khối lượng. Tuy nhiên, Vinachem vẫn phải trả nợ thay cho các dự án, nhà máy này, như nhà máy đạm Ninh Bình là hơn 700 tỷ đồng từ đầu năm tới nay.

Các dự án đề nghị ngân hàng thương mại tiếp tục cho vay lưu động có lãi suất thấp hơn và khoanh nợ để các dự án, nhà máy này tiến triển hơn. Nhưng về phía ngân hàng, theo Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đặng Thái Sơn, mức lãi suất mà ngân hàng thương mại cho vay các dự án yếu kém là "ưu đãi lớn nhất" so với các dự án, doanh nghiệp khác.

Đạm Ninh Bình có khoản lãi suất lưu động xuống dần còn 7%/năm, trung bình là 8%/năm và với mức này thì ngân hàng gần như không có lãi. Đạm Hà Bắc là 6-7%/năm lãi suất trung và dài hạn...

Trên cơ sở báo cáo và kiến nghị từ phía các tập đoàn, tổng công ty, Chủ tịch Ủy ban quản lý vốn nhà nước Nguyễn Hoàng Anh nêu quan điểm, việc xử lý các dự án, nhà máy càng trở nên cấp thiết vì càng để lâu Nhà nước càng mất vốn và còn có nguy cơ âm, mất hết vốn chủ sở hữu.

Trên "tinh thần còn nước còn tát", Phó thủ tướng Vương Đình Huệ đề nghị Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước tiếp tục chỉ đạo các đơn vị liên quan về cung cấp tín dụng theo nguyên tắc thị trường, theo quy định của pháp luật về giãn khấu hao, để các dự án, nhà máy dùng để trả nợ.