Thị trường phân bón: Đã đến lúc phải lập lại trật tự

Sản xuất tự phát, quản lý chồng chéo, chế tài xử phạt thiếu nghiêm minh là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng phân bón giả, kém chất lượng diễn ra phổ biến như hiện nay. Để phát triển nông nghiệp, bảo đảm sức khỏe người tiêu dùng, đã đến lúc phải lập lại trật tự thị trường phân bón!

Hơn 1000 cơ sở sản xuất với trên 7000 nhãn sản phẩm

Tại Hội thảo quốc gia “Lập lại trật tự thị trường phân bón Việt Nam”, Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam, Nguyễn Hạc Thúy nhấn mạnh: Ngành phân bón Việt Nam lại phát triển tự phát từ việc quản lý đến sản xuất, phân phối hiện đang lộ nhiều bất cập; trong đó, vấn nạn phân bón giả, kém chất lượng không chỉ gây thiệt hại cho nền kinh tế mà còn gây bức xúc cho người nông dân.

Hiện, Bộ NNPTNT đang quản lý khoảng 5.300 chủng loại phân bón đã có trong danh mục chính thức. Bộ Công Thương đã cấp xong giấy hợp chuẩn, hợp quy cho các DN với số lượng xấp xỉ 1.000 loại. Những loại phân bón truyền thống và nằm ngoài danh mục ước tính cũng xấp xỉ 1.000 loại nữa. Như vậy, tính đến tháng 9.2016, cả nước có hơn 7.000 loại phân bón được sản xuất bởi hơn 1.000 cơ sở khác nhau. Đây là một tồn tại vô cùng lớn trong thị trường phân bón ở Việt Nam hiện nay.

Ông Nguyễn Huy Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, trong thế giới hiện chỉ có khoảng 300 sản phẩm phân bón thì tại Việt Nam con số này lên tới 7.000 sản phẩm.

“Các quốc gia có tỉ trọng nông nghiệp khá lớn và những quốc gia phát triển cũng chỉ tồn tại và sử dụng từ 20-30 loại phân bón. Ngay như Thái Lan cũng chỉ có hơn 100 chủng loại phân bón cho sản xuất nông nghiệp. Nhưng không hiểu vì sao Việt Nam lại sản xuất, kinh doanh và sử dụng tới 7.000 loại phân bón? Phải chăng do nguồn lợi nhuận từ sản xuất phân bón quá lớn và sự quản lý còn nhiều bất cập đã khiến cho các doanh nghiệp dễ dàng đầu từ vào lĩnh vực này?”, ông Cường nói.

Chỉ 10-30% hàm lượng theo đăng ký

Trên thị trường, những loại phân kém chất lượng tới mức chỉ còn 10-30% hàm lượng theo đăng ký và công bố TCCS rất phổ biến. Đáng chú ý, tình trạng này không chỉ phát triển ở các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ mà còn phát triển ở các đại lý kinh doanh phân bón, thậm chí ở các phòng kiểm nghiệm, kiểm định.

Bên cạnh đó, qua kiểm tra 11 trung tâm khảo nghiệm kiểm định là tổ chức khoa học, mang tính công bằng, pháp lý thì 100% đơn vị này đều vi phạm các nghị định và thông tư về quản lý khảo nghiệm phân bón; hay cấp khống, cấp sai hàng chục nghìn mẫu phân bón cho hàng trăm doanh nghiệp.

Với quá nhiều nhãn sản phẩm như vậy, dù là người có chuyên môn cũng khó có thể nhận biết được đâu là phân bón thật, đâu là phân bón giả chứ đừng nói đến những người nông dân. Nguyên nhân chủ yếu được đưa ra là do mức lợi nhuận quá hấp dẫn và chế tài xử phạt còn nhẹ nên tình trạng này vẫn tiếp tục tái diễn và ngày càng nghiêm trọng hơn.

Cần sửa quy định cho phù hợp với thực tế

Ông Đàm Thanh Thế, Chánh Văn phòng Thường trực Ban chỉ đạo Quốc gia về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban chỉ đạo 389 Quốc gia) cho rằng, thị trường phân bón “lệch lạc” như hiện nay xuất phát từ nhiều nguyên nhân; trong đó có sự quản lý chồng chéo giữa giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Công Thương và chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe.

Không chỉ vậy, từ khi thực hiện Luật 71/2014/QH13, nhiều bộ, ngành, tập đoàn, doanh nghiệp đã đề nghị sửa đổi luật này vì nông dân không có lợi còn doanh nghiệp bị thiệt hại. Không những vậy, Luật 71/2014/QH13 cũng góp phần dẫn đến việc phân bón nhập khẩu giá rẻ ồ ạt tràn vào trong nước.

Phân tích về điều này, ông Thúy cho biết, theo Luật 71/2014/QH13, nông dân được giảm thuế VAT 5% khi mua phân bón trong khi đó các doanh nghiệp kinh doanh phân bón khi mua nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất thì không được khấu trừ từ thuế VAT nên buộc doanh nghiệp sản xuất phải cộng vào giá thành, dẫn đến giá phân bón cao hơn và người nông dân phải chịu.

Thực tế chứng minh, từ khi Luật 71/2014/QH13 có hiệu lực vào tháng 1/2015, nhập khẩu phân ure đã tăng hơn 3 lần so với năm 2014 với sản lượng 652.000 tấn. Riêng 7 tháng năm 2016, lượng ure nhập khẩu đã gần 360.000 tấn, tăng hơn 3,5 lần so với cùng kỳ năm 2015.

Trước những bức xúc trên, Hiệp hội Phân bón Việt Nam cùng đại diện các bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công Thương và doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định 202/2013/NĐ-CP, Thông tư 41 và 29 về quản lý phân bón theo hướng quy định cụ thể hơn trách nhiệm của chính quyền các cấp ở địa phương khi để xảy ra những vụ việc vi phạm về sản xuất, kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng.

Trong thời gian chờ đợi sửa đổi nên thống nhất một cơ quan quản lý mặt hàng này, thay vì hiện nay có tới 2 cơ quan cùng “quản” hiện nay là Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Ở cấp tỉnh cần thành lập ban kiểm tra liên ngành gồm: Sở Công Thương và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để thống nhất một quy chế, tiện việc kiểm tra các cơ sở, cá nhân sản xuất phân bón mà không bị chồng chéo.

Bên cạnh đó, kiện toàn và tổ chức lại hệ thống Trung tâm kiểm nghiệm, kiểm định của hai bộ về phân bón vô cơ và hữu cơ. Đồng thời, tăng mức chế tài xử phạt đối với cơ sở, cá nhân sản xuất, kinh doanh cũng như trung tâm kiểm nghiệm, kiểm định về phân bón. Cùng với đó, cần tổ chức đợt tổng kiểm tra hệ thống sản xuất, kinh doanh phân bón trên toàn quốc; cương quyết xóa sổ những đơn vị không đủ điều kiện quy định….

Theo T.Tân (Congluan)