FDI 2015: Xung lực và cú bứt phá mới

Tăng mạnh đầu năm

Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và đầu tư) cho biết, tính từ 1/1 đến ngày 20/1/2015, có 44 dự án mới được cấp GCNĐT với tổng vốn đăng ký là 392,18 triệu USD, tăng 85,5% so với cùng kỳ năm 2014. Cùng với đó, có 19 lượt dự án đăng ký tăng vốn đầu tư với tổng vốn đăng ký tăng thêm là 271,26 triệu USD, tăng 45,8% so với cùng kỳ năm 2014. Tính chung trong tháng 1/2015, tổng vốn đăng ký cấp mới và tăng thêm là 663,44 triệu USD, tăng 67,1% so với cùng kỳ năm 2014. Ước tính các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài đã giải ngân được 505 triệu USD trong tháng 1/2015, tăng 8,6 % so với cùng kỳ năm 2014.

Mặc dù chưa có đủ cơ sở để khẳng định dòng vốn FDI sẽ tăng trưởng mạnh so với năm 2014 nhưng rõ ràng, diễn biến của hoạt động thu hút FDI đã được cải thiện đáng kể chỉ trong chưa đầy 1 tháng đầu năm 2015.

Hoạt động xuất nhập khẩu của khu vực FDI cho thấy sự tăng trưởng khá ấn tượng ngay trong tháng đầu tiên của năm 2015. Theo đó, tổng kim ngạch xuất khẩu của khu vực FDI (tính cả dầu thô) trong tháng 1/2015 đạt 8,49 tỷ USD, tăng 8,2% so với cùng kỳ năm 2014 và chiếm tới 66,8% kim ngạch xuất khẩu. Xuất khẩu không kể dầu thô đạt 8,2 tỷ USD, tăng 0,9% so với cùng kỳ 2014.

Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu của khu vực FDI trong tháng 1/2015 đạt 7,8 tỷ USD, tăng tới 41,4% so với cùng kỳ năm 2014 và chiếm 57,8% kim ngạch nhập khẩu. Tính chung trong tháng 1/2015, khu vực FDI xuất siêu 690 triệu USD. 

Tuy lượng vốn FDI đặt cọc vào Việt Nam trong tháng 1 tăng khá mạnh so với cùng kỳ năm 2014 nhưng nhìn chung quy mô các dự án vẫn khá nhỏ, số lượng dự án lớn không nhiều. Báo cáo thống kê cho thấy, trong tháng 1/2015, chỉ duy nhất có 1 dự án FDI có quy mô lớn trên 100 triệu USD đó là dự án Công ty TNHH Worldon (Việt Nam) với tổng vốn đầu tư 300 triệu USD do nhà đầu tư BritishVirginIslands đầu tư tại TP. Hồ Chí Minh, mục tiêu sản xuất sản phẩm may mặc cao cấp.

Hai dự án khác đáng chú ý có quy mô tương đối là Công ty TNHH Regina Miracle International Việt Nam (nhà đầu tư Hồng Kông) điều chỉnh tăng vốn đầu tư 90 triệu USD đối với dự án sản xuất các loại áo lót và quần lót nữ tại Hải Phòng. Công ty TNHH Taekwang MTC Việt Nam tại Đồng Nai (do nhà đầu tư Hàn Quốc đầu tư) điều chỉnh tăng vốn đầu tư 43,2 triệu USD với mục tiêu sản xuất thành phẩm, bán thành phẩm giầy thể thao.

Xung lực mới

Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia dự báo, khả năng thu hút đầu tư nước ngoài cao hơn với triển vọng TPP được ký kết trong năm 2015. Bên cạnh đó, việc sửa đổi, và dự kiến sửa đổi nhiều luật quan trọng như  Luật  Đầu tư,  Luật  Doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Nhà ở cũng tạo điều kiện cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam. Và xuất khẩu tiếp tục tăng trưởng khá từ những dự án có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và sẽ tiếp tục là động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế.

Cũng theo đánh giá của Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, việc ổn định kinh tế vĩ mô được duy trì trong những năm gần đây sẽ tạo dựng niềm tin của doanh nghiệp trong năm 2015, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất, kinh doanh. Cùng với đó, những giải pháp chính sách hỗ trợ sản xuất kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm lãi suất trong thời gian qua sẽ giúp giảm chi phí sản xuất cũng như chi phí tài chính cho doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả sinh lời của doanh nghiệp để có động lực mở rộng sản xuất trong năm 2015.

Theo nhìn nhận của ông Nguyễn Văn Toàn, Phó chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài (Vafie), môi trường đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vẫn tốt và có xu hướng tốt lên so với trước. Vì hàng loạt các chính sách được cải thiện cùng với việc Chính phủ quyết liệt hơn trong việc cải thiện thủ tục hành chính và môi trường đầu tư. Điều này thể hiện rõ ở việc các quốc gia EU đã có chuyển biến tích cực hơn khi đầu tư vào Việt Nam trong thời gian qua.

Về xu hướng lâu dài, nhà đầu tư Nhật Bản, Hàn Quốc vẫn là nhà đầu tư tiềm năng có vai trò tốt trong đầu tư nước ngoài ở Việt Nam. Đặc biệt, Tập đoàn Samsung đang dự định xây dựng cứ điểm điện tử lớn nhất thế giới ở Việt Nam.

Nhật Bản cũng có những động thái tương tự khi dịch chuyển các nhà máy từ Trung Quốc về Việt Nam. Trong khi đó, các nhà đầu tư Mỹ cũng đang muốn dịch chuyển số lớn nhà máy từ Trung Quốc vào Việt Nam và một số nước khác.

Ông Toàn cho biết, trọng tâm thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam mà Chính phủ đặt ra trong thời gian tới là đầu tư công nghệ, vấn đề môi trường, nâng cao chất lượng nhân lực. Năm 2015 khi chính trị ổn định, kinh tế phát triển và lạm phát thấp, quan hệ quốc tế tốt sau khi ký kết thành công một loạt các FTA, đặc biệt là TPP, xu hướng đầu tư sẽ khá hơn.

Theo ông Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, từ 2015, xu thế đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vẫn sẽ như của các năm vừa qua. Cụ thể, đầu tư vào công nghiệp chế tạo, chế biến vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất trên 70%, số còn lại sẽ phân bổ theo tỷ lệ như các năm trước. Riêng lĩnh vực bất động sản có khả năng sẽ tiếp tục thu hút đầu tư vào bất động sản du lịch và xây dựng nhà ở cho công nhân, chuyên gia nước ngoài xung quanh các dự án có quy mô lớn. 

Dòng vốn FDI thay đổi đáng chú ý

Một điểm đáng chú ý trong bức tranh toàn cảnh về thu hút FDI của năm 2014 chính là sự thay đổi của dòng vốn xét trên phương diện các quốc gia đầu tư trực tiếp vào Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Toàn, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) cho biết, nhìn vào khoảng 5 - 7 nước có đầu tư lớn vào Việt Nam có thể thấy đã có nhiều thay đổi so với năm 2013. Vốn FDI đăng ký năm 2014 giảm so với năm 2013 tập trung vào các nước lớn như Nhật Bản, Singapore, Trung Quốc, Nga.

Cụ thể, dòng vốn FDI từ Nhật Bản vào Việt Nam đã giảm khá mạnh so với năm 2013 từ mức 5,87 tỷ USD xuống chỉ còn còn 1,7 tỷ USD. Tương tự, Singapore đã giảm mức đầu tư từ 4,77 tỷ USD xuống còn 2,7 tỷ USD. Trung Quốc giảm từ 2,33 tỷ USD xuống còn 0,2 tỷ USD và Nga từ mức hơn 1 tỷ USD năm 2013 đã giảm xuống gần như bằng 0 trong năm 2014.

Trong khi đó, một số quốc gia lại tăng vốn đầu tư khá mạnh vào Việt Nam như Hàn Quốc tăng từ 4,41 tỷ USD lên 6,8 tỷ USD. Hồng Kông tăng từ 729 triệu USD lên 1,6 tỷ USD; Mỹ 130 triệu USD lên 248 triệu USD. Một số nước khác thuộc EU hay Đài Loan-Trung Quốc cũng có tăng vốn nhưng ở mức thấp.

Ông Toàn cho biết, việc giảm vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam trong năm 2014 có nhiều lý do. Số liệu vốn đăng ký giảm, vốn giải ngân tăng, không phải tiêu cực mà vẫn có những yếu tố đan xen.

Ví dụ như đối với dòng vốn từ Trung Quốc, hoạt động thu hút FDI của Việt Nam gần đây đã chú trọng hơn đến chất lượng, có chọn lọc. Do đó, một số dự án đầu tư gây ô nhiễm môi trường, sử dụng quá nhiều năng lượng như các dự án đầu tư từ Trung Quốc tại một số tỉnh không kiểm soát được, gây mất an toàn nên nhiều địa phương đã không khuyến khích thậm chí từ chối. Đó là lý do khiến đầu tư từ Trung Quốc đã giảm tới 1 tỷ USD so với năm 2013.

Đồng thời, việc vốn đăng ký từ Trung Quốc giảm còn xuất phát từ nguyên nhân liên quan đến sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan Hải Dương 981 ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình kinh tế xã hội ở Việt Nam hồi quý II/2014 vừa qua.

Trong khi đó, ở một góc nhìn khác, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung Ương (CIEM) cho rằng, con số giải ngân bình quân mỗi tháng khoảng 1 tỷ USD, năm nào cũng như vậy cho thấy có sự nỗ lực, cố gắng trong việc thúc đẩy giải ngân các dự án đã đăng ký. Còn việc đầu tư nước ngoài giảm sút so với trước đây cần phải được phân tích cụ thể trong môi trường quốc tế có những thay đổi như thế nào và sự hấp dẫn năng lực cạnh tranh của Việt Nam đến đâu.

“Sự hấp dẫn của Việt Nam đến thời điểm này vẫn gồm 3 yếu tố: Việt Nam là đang ký kết các hiệp định thương mại tự do cho nên việc xuất khẩu của Việt Nam sẽ thuận lợi hơn. Thứ hai, Việt Nam có lao động dồi dào, lao động giá rẻ. Thứ ba, Việt Nam có một số tài nguyên nhất định nên cũng thu hút một số doanh nghiệp nước ngoài vào khai thác tài nguyên”, ông Doanh phân tích.

Cũng theo vị chuyên gia này, hiệu ứng lan tỏa của dòng vốn FDI đối với doanh nghiệp trong nước vẫn còn khá hạn chế. Ông Doanh cho rằng, việc lan tỏa kém đến từ cả 2 bên. Quan trọng là phía doanh nghiệp Việt cho đến nay vẫn chủ yếu làm ăn dựa vào mối quan hệ, rất ít quan tâm đến công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh. Việc doanh nghiệp Việt “bó tay” trước lời đặt hàng gia công linh kiện và sản phẩm phụ trợ của Tập đoàn Samsung vừa qua đã cho chúng ta thấy rằng cần có sự chấn chỉnh và có giải pháp sớm nếu không sẽ rất khó có được sự lan tỏa cần thiết.

“Bởi vì muốn có lan tỏa, cả 2 bên phải cùng tham gia hợp tác, bên này không quan tâm và vẫn chạy theo lợi nhuận chênh lệch giá sẽ không làm gì được”, ông Doanh khẳng định.

Theo NĐT