Thước đo GDP đang trở nên lỗi thời?

Những tranh cãi về việc GDP liệu có phản ánh trung thực nền kinh tế một nước khiến nhiều quốc gia đang tìm kiếm những thước đo thay thế mới.

Thước đo GDP chỉ dành cho thế kỷ 20

Chỉ số này vốn chỉ có khởi đầu khiêm tốn trong giai đoạn Đại suy thoái đã trở thành chỉ số cốt yếu với chính phủ cũng như ngân hàng trung ương các nước cho đến nay. Nhà đầu tư dài hạn phân bổ vốn dựa trên kết quả GDP; giới đầu cơ giao dịch cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ và hàng hoá sau sau khi đã liếc qua các chỉ số trên màn hình. Một trong những báo cáo được theo dõi nhiều nhất đó là khi Mỹ công bố GDP của nước này.

Vấn đề là dù kết hợp nhiều yếu tố sản xuất, thu nhập hay chi tiêu, GDP vẫn ngày càng khó theo kịp tốc độ thay đổi kinh tế.

Trong thời đại 10 USD có thể mua một đĩa CD hay 1 tháng tải nhạc không giới hạn, ngày càng khó để đưa một mức giá vào sản lượng kinh tế. Và khi thước đo tổng quan phớt lờ các hiệu ứng phân phối, GDP không cho thấy sự bất bình đẳng ngày càng lớn đã góp phần vào sự trỗi dậy của những chính trị gia như Donald Trump hoặc châm ngòi cho những phản ứng góp phần gây ra hậu quả Brexit.

Do chính phủ những nước phát triển và những quốc gia mới nổi có chung khó khăn khi ước tính mức tăng trưởng và những thay đổi đột ngột về sản lượng của những thế kỷ trước, một cuộc tìm kiếm cấp thiết thước đo kinh tế mới đang diễn ra để phục vụ mục đích này. Tuy vậy, GDP dù dễ bị chỉ trích nhưng rất khó thay thế. Nếu các chính phủ vẫn đang điều hành kinh tế dựa vào đó, tốt hơn là nên sử dụng một tiêu chuẩn mở rộng, kinh tế gia của S&P Global nhận định.

Cuộc tìm kiếm đang cố liên kết những cố gắng khác nhau giống như liên kết một công ty chứng khoán ở Mumbai với một hội thảo thống kê ở Dresden, Đức. Ambit Capital đã tạo ra một chỉ số tiêu dùng riêng dựa trên doanh số bán ô tô và lượng tiêu thụ điện và sử dụng chỉ số đó làm mức tăng trưởng chính thực của Ấn Độ. Điều này cho thấy sự lưỡng lự thấy rõ khi những phương pháp hiện tại không thể đánh giá nhất quán những lĩnh vực truyền thống trong nền kinh tế, và GDP quá lệ thuộc vào những lần điều chỉnh lớn nên ít khi được dùng trong khi ra quyết định đầu tư nhanh chóng.

Một điều đáng ngại khác chính là các nhà thống kê đang chọn sai các yếu tố. Trong tuần này, Hiệp hội quốc tế nghiên cứu thu nhập và thịnh vượng sẽ họp tại Đức để tìm ra câu trả lời về bất bình đẳng thu nhập, thay đổi công nghệ và chất lượng sống – những yếu tố không được công bố trong thước đo GDP.

Theo lời cựu kinh tế gia trưởng của IMF, ông Olivier Blanchard “Nhiều cuộc thảo luận GDP hay tăng trưởng GDP đang đi sai đường. Tác động phân phối, hoặc sự vênh số liệu ảnh hưởng đến quá trình tính GDP nhiều hơn là kết quả cuối cùng. Tác động của các chính sách hiện tại ảnh hưởng đến tương lai nhiều hơn sản lượng hiện tại như là sự quan trọng của an sinh phúc lợi cũng không ít hơn GDP.

Tìm kiếm thước đo mới

Những lo ngại khác liên quan đến GDP bao gồm việc nới rộng điều chỉnh có thể đưa các nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư đi đến quyết định sai lầm. Theo UBS, các dữ liệu được điều chỉnh thường xuyên hơn với biên độ lớn hơn.

Đó là do những số liệu ban đầu đẩy các thị trường gần như đi đến chiều hướng sai lầm. Giả sử giá tài sản phản ứng lại với một nền kinh tế phát triển hơn, các ngân hàng trung ương sẽ càng cẩn trọng khi thị trường phản ứng thái quá so với chính sách vốn đã thận trọng. Chủ tịch Ngân hàng trung ương bang Atlanta đã nghi ngờ mức tăng trưởng GDP quý 2 của Mỹ liệu có phản ánh đúng hoạt động kinh tế nước này khi cho rằng nếu nghiên cứu doanh số bán hàng thực tế bên cạnh GDP, sẽ thấy một bức tranh ổn định hơn.

Tại Nhật, phân tích mới nhất của ngân hàng trung ương nước này cho thấy GDP giảm so với năm 2014 nhưng thực sự nền kinh tế lại đang tăng trưởng. Vì thế Nhật Bản chuyển sang những thước đo tốt hơn như bắt đầu sử dụng chỉ số tiêu dùng.

Nhiều quốc gia cũng đang cân nhắc tìm kiếm những thước đo phù hợp với kinh tế hiện đại. Cựu chủ tịch Ngân hàng Trung ương Anh đề xuất cần có một sự chuyển hoá dữ liệu quốc gia để hướng tới tương lai. Trong khi đó, thành viên của Ngân hàng trung ước châu Âu cũng cảnh báo tác động do những thay đổi công nghệ. Liên minh châu Âu đang triển khai dự án bắt đầu gần một thập kỷ trước để tìm kiếm những thước đo khác ngoài biện pháp tính GDP truyền thống.

Chủ tịch Ngân hàng trung ương Ấn Độ cảnh báo những khó khăn khi đánh giá tăng trưởng trong lúc đối mặt dân số già. Con số GDP đã thiếu sự chính xác khi một phương pháp mới cho thấy kinh tế Trung Quốc bùng nổ nhanh hơn thực tế.

Những yếu tố mới cần xem xét

Thay đổi về công nghệ đã châm ngòi cuộc tranh cãi về GDP dù những hoạt động vật chất vẫn được ghi nhận. Ví dụ: thanh toán tại quầy giờ có thể thực hiện trên Internet, sẽ làm thay đổi chỉ số của ngành bán lẻ truyền thống.

Theo báo cáo của OECD trong tháng 6, số liệu GDP phải thích ứng với nền kinh tế số hoá, do vậy nhiều thách thức còn tồn tại. Giá trị thị trường của Airbnb gần tương đương với tập đoàn khách sạn Hilton dù ảnh hưởng cho thuê nhà của Airbnb đối với GDP rất khó để định lượng. Những dịch vụ như Wikipedia hay hệ điều hành miễn phĩ như Linux rất khó để đánh giá trong khi ảnh hưởng toàn cầu của những công cụ này khó có thể đưa vào cách tính GDP truyền thống. Hơn nữa, công nghệ số hoá vẫn còn chặng đường dài phía trước, đồng nghĩa thách thức với GDP sẽ còn tăng. Kinh tế Mỹ chỉ bao quát được 18% tiềm năng của công nghệ và có thể tăng them 2,2 nghìn tỷ USD vào tăng trưởng GDP trong năm 2025.

Mặc dù vậy, cho đến nay vẫn chưa có một thước đo thuyết phục thay thế GDP. Trên thực tế, nhiều nước trên thế giới có mức tăng trưởng GDP cao vẫn đang phát triển tốt trông hầu hết những yếu tố bị cho là có vấn đề. Trong khi đó, nhiều quốc gia có mức GDP yếu hoàn toàn phản ánh đúng thực trạng kinh tế.

Theo Bloomberg/NDH