Thanh toán điện tử “gặp khó” vì thói quen thích tiêu tiền mặt của người Việt

Thói quen của người Việt vẫn thích chi tiêu bằng tiền mặt hơn là sử dụng một công cụ bị cho là “cao siêu” khó dùng. Do đó, việc cần thiết phải có các chính sách mang tính đột phá để tạo một lực bẩy cho công cụ thanh toán thẻ và thanh toán điện tử phát triển mạnh mẽ hơn.

Phát triển chưa tương xứng

Thương mại điện tử đang phát triển mạnh ở Việt Nam và thanh toán điện tử qua hình thức thẻ thanh toán và ví điện tử cũng đã bước đầu phát triển ở nước ta thời gian qua. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, việc phát triển phương thức thanh toán bằng thẻ và ví điện tử ở Việt Nam còn nhiều hạn chế so với tiềm năng và lợi thế thương mại điện tử của nước nhà, làm ảnh hưởng đến sự phát triển thương mại điện tử nói riêng và phát triển kinh tế xã hội nói chung, đồng thời chi phí quản lý tiền mặt nội địa vẫn là một gánh nặng cho nền kinh tế.

Phát biểu tại Hội thảo “Tương lai thanh toán thẻ và tiền điện tử” diễn ra sáng 22/11, TS Phạm Nguyên Minh – Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển thương mại (Bộ Công thương) cho biết, thương mại điện tử đang trở thành trào lưu của thế giới và đi liền với đó thì thanh toán thẻ và tiền điện tử đã và đang trở thành phương thức thanh toán phổ biến của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Trong các phương thức thanh toán điện tử thì thanh toán qua thẻ vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất nhưng mức tăng trưởng không cao. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), năm 2014 doanh thu là 979 tỷ USD sẽ tăng lên 989 tỷ USD vào năm 2019. Thanh toán ví điện tử sẽ tăng lên rất mạnh và sẽ vươn lên phương tiện thanh toán thứ 2 với doanh thu là 674 tỷ USD vào năm 2019 so với mức tăng 387 tỷ USD vào năm 2014.

Tại Việt Nam, đối với thanh toán thẻ, theo báo cáo tổng kết của Banking Việt Nam, tính đến cuối 2015, lượng thẻ phát hành trên toàn quốc là 99,5 triệu thẻ. Với số lượng thẻ trên hiện Việt Nam có gần 17 nghìn máy ATM và 30 nghìn thiết bị chấp nhận thẻ…Năm 2015 số lượng thanh toán qua thẻ đạt tới 22,2 triệu khách hàng.

Cùng với sự gia tăng sử dụng thẻ là sự gia tăng của doanh số sử dụng và doanh số thanh toán. Nếu năm 2011 doanh số sử dụng là hơn 724 nghìn tỷ đồng và doanh số thanh toán hơn 895 nghìn tỷ đồng doanh số thanh toán. Đến năm 2015, các con số này lần lượt là hơn 1.637.000 tỷ đồng, 1.685.000 tỷ đồng.

Các sản phẩm thẻ tín dụng càng ngày càng được đa dạng hoá. Hầu hết các thương hiệu quốc tế như American Express, Visa, MasterCard, JCB, Diners, Club, Discover, UnionPay đều đã có mặt tại Việt Nam.

Theo TS. Phạm Nguyên Minh, thị trường thanh toán thẻ và tiềm lực của Việt Nam đều có sự tăng trưởng mạnh, tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn những hạn chế bất cập. Cụ thể: Việc thanh toán phát hành thẻ tín dụng mới chỉ chủ yếu thiên về số lượng chứ chưa thiên về chất lượng; tỷ lệ thẻ nội địa sụt giảm mặc dù vẫn cao (chiếm 91%) trong cơ cấu các loại thẻ; thanh toán thẻ vẫn qua rút tiền ATM (chiếm tới 85%), chỉ có 15% là phát sinh qua thanh toán; tỷ lệ thẻ hoạt động của các ngân hàng chỉ rơi vào 60-70%….

Lý giải về sự hạn chế này, TS Lê Huy Khôi – Viện nghiên cứu thương mại Bộ Công thương cho rằng, thói quen sử dụng tiền mặt của người Việt Nam vẫn còn nặng nề, đặc biệt là khu vực nông thôn. Hệ thống máy ATM tuy phát triển nhanh, nhưng phân bố lại chưa đều. Số lượng máy tập trung chủ yếu ở khu vực thành thị, trong khi nông thôn miền núi còn hạn chế.

Bên cạnh đó, trong khi mặt bằng lãi suất huy động và lãi suất cho vay đang có xu hướng giảm dần thì lãi suất cho vay qua thẻ vẫn được áp dụng ở mức rất cao, cộng thêm các khoản phí phải trả như phí thương niên, phí in bản sao kê, phí chậm thanh toán, phí rút tiền mặt tại ATM, phí chuyển đổi ngoại tệ… có thể dễ thấy được chi phí sử dụng thẻ tín dụng của chủ thể là rất lớn….

Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tuy đã có khá nhiều nhưng còn thiếu các chính sách mang tính đột phá để tạo một lực bẩy cho công cụ thanh toán thẻ và thanh toán điện tử phát triển mạnh mẽ hơn.

Giải pháp phát triển thanh toán bằng thẻ

Thanh toán điện tử bằng thẻ và ví điện tử ở Việt Nam được dự báo là có tiềm năng rất lớn và sẽ phát triển thời gian tới vì Việt Nam có tỷ lệ dân số trẻ cao, tỷ lệ sử dụng điện thoại di động và truy cập internet tăng nhanh cùng với hạ tầng công nghệ khá tốt và không ngừng được cải thiện. Tuy nhiên, làm thế nào để phát triển thị trường này là câu hỏi được đặt ra tại Hội thảo.

Theo TS Nguyễn Thị Nhiễu – Viện Nghiên cứu thương mại Bộ Công thương, thói quen tiêu dùng của người Việt Nam vẫn còn quá lớn, chiếm tới 65% tổng phương tiện thanh toán. Do đó, Chính phủ cần rà soát các văn bản quy định pháp luật trên cơ sở đánh giá hiệu quả các văn bản pháp luật đã ban hành đối với lĩnh vực này.

Các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp cần cung cấp nhiều dịch vụ sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt để khuyến khích người dân tiêu dùng bằng thẻ.

Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng cần đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật hệ thống thanh toán, nghiêm túc tuân thủ các quy định của Ngân hàng Nhà nước để hạn chế tối đa các rủi ro sự cố có thể xảy ra.

Cũng tại hội thảo, một số kiến nghị được đưa ra nhằm phát triển thanh toán thẻ và tiền điện tử tại Việt Nam như: cần quy định về các loại hình kinh doanhh bắt buộc phải chấp nhận thanh toán qua ngân hàng ngay từ khi khởi sự kinh doanh nhằm minh bạch hoá nguồn thu từ hoạt động kinh doanh và cũng là tạo cơ sở cho việc theo dõi và quản lý thuế sau này.

Bên cạnh đó, tăng cường đầu tư công nghệ hiện đại đặc biệt là các thiết bị thẻ và mở rộng mạng lưới đơn vị chấp nhận thẻ. Đồng thời, không nên quá chú trọng vào việc gia tăng số lượng thẻ mà cần nỗ lực cải thiện, nâng cao chất lượng dịch vụ thẻ; Gia tăng số lượng thẻ phát hành đi đôi với việc tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ, đáp ứng được các điều kiện đảm bảo an toàn. Ngoài ra, cần từng bước điều chỉnh giảm lãi suất và các khoản phí để khuyến khích người tiêu dùng sử dụng thẻ.

Theo Châu Huệ DĐDN