Khám phá bản làng trên hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á

Nơi đây, du lịch cộng đồng đang phát triển mạnh mẽ, trở thành điểm đến hấp dẫn trên hành trình khám phá công trình thế kỷ này.

Hồ Hòa Bình được hình thành từ khi xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình trên sông Đà, dài hơn 100km, trải rộng trên địa bàn 17 xã thuộc tỉnh Hòa Bình cũ, với dung tích lên đến gần 9,5 tỉ mét khối nước - là hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á. Với hệ sinh thái sông núi xen kẽ tạo nên quần thể cảnh quan đặc sắc, vùng hồ này đã được quy hoạch trở thành Khu du lịch quốc gia hồ Hòa Bình.

Kỳ vĩ Vịnh Hạ Long trên cạn

Đó là cảm nhận không chỉ của khách lạ, mà cả những người đã nhiều lần trở lại nơi này. Chúng tôi đã có dịp du ngoạn trên vùng hồ kỳ vĩ vào nhiều thời điểm khác nhau trong năm. Dịp sau Tết Nguyên đán là thời điểm nhộn nhịp nhất, khi du khách nô nức đi thuyền dọc lòng hồ để chiêm bái đền Chúa Thác Bờ - một trong những điểm tâm linh nổi tiếng vùng Tây Bắc.

Sau khi hành lễ, con thuyền thường được thả trôi giữa lòng hồ rộng lớn, nước xanh lặng sóng. Trên khoang thuyền, du khách tha hồ thưởng thức cảnh sắc và các món ăn bản địa như cá lăng, cá ngạnh, tôm sông, rau đồ, măng đắng.

Giữa mùa nước dâng, cảnh hồ mênh mang như tranh vẽ. Nhưng vào mùa nước cạn, nơi này lại khoác lên một vẻ đẹp khác thường. Từ thời điểm cuối tháng 5 trở về trước, nước hồ rút sâu, chỉ cách mực nước chết 5 - 7m, để lộ ra những triền đá, vách núi gân guốc, trầm mặc. Những ngọn núi từng chìm trong biển nước nay hiện rõ dấu tích thời gian. Lái thuyền mùa này đòi hỏi kinh nghiệm - như ông Tuấn, người đã hơn 20 năm chở khách trên hồ - nắm rõ từng lạch nước, từng bãi đá, từng vũng sâu.

“Quán tự giác“, nét độc đáo trong làm du lịch của bà con người Mường Ao Tá, tại xã Tiền Phong, tỉnh Phú Thọ. Ảnh: Bình Khang

Lúc ấy, du khách có thể ghé thăm các trại nuôi cá lồng - nơi sản sinh ra những loài cá đặc sản có giá trị cao như cá trắm đen, cá lăng đen, cá ngạnh. Hoặc dừng lại ở những đảo nhỏ giữa hồ, ăn bữa cơm trưa giản dị, rồi nằm nghỉ trên chõng tre dưới bóng nhà sàn mát rượi.

Ấn tượng hơn cả là khi thuyền cập vào các bản làng nằm bên hồ. Tại vịnh Hiền Lương - nay thuộc xã Đà Bắc, tỉnh Phú Thọ - làn nước quanh năm trong xanh, phẳng lặng. Cảnh sắc yên bình, thơ mộng, với những ngôi nhà sàn từng phải “vén theo con nước” ngày nào, nay đã trở thành điểm du lịch cộng đồng đón khách.

Hay như bản Đá Bia, nay là xóm Đức Phong, xã Tiền Phong - nơi sinh sống của bà con người Mường Ao Tá - giờ cũng đã có homestay, nhà nghỉ cộng đồng, các tour trải nghiệm đời sống, ẩm thực dân tộc, đạp xe quanh bản, leo núi, ngắm hoàng hôn bên lòng hồ...

Một người dân làm du lịch tại đây chia sẻ: “Chúng tôi đang nỗ lực để bảo tồn, phát huy các nét văn hóa truyền thống tốt đẹp nhất của dân tộc mình. Đó là trang phục, ẩm thực, văn hóa, văn nghệ. Có như vậy, du khách đến mới thực sự cảm nhận được bản sắc của người Mường bên lòng hồ này”.

Ghé thăm những bản làng độc đáo

Tôi từng nghĩ, nếu không đi qua những bản làng ven hồ, thì hành trình khám phá vùng lòng hồ Hòa Bình sẽ chưa thể trọn vẹn. Những nếp nhà sàn thấp thoáng giữa màu xanh của núi rừng, tiếng cười trẻ thơ vọng ra từ con đường đất, cùng làn khói bếp lảng bảng mỗi buổi chiều - đó là thứ khiến người ta muốn neo lại lâu hơn.

Xóm Đá Bia, nay là xóm Đức Phong, xã Tiền Phong, là điểm dừng chân ấn tượng trong hành trình khám phá hồ Thủy điện Hòa Bình. Ở đây, hơn 40 hộ dân người Mường Ao Tá vẫn giữ được những nét văn hóa truyền thống.

Tại Đá Bia, du khách được trải nghiệm hình thức du lịch độc đáo - “quán tự giác”. Bà con bày bán các mặt hàng nông sản như ngô nếp, chuối, khoai lang, măng, mộc nhĩ, rau rừng. Trong mỗi sọt hàng có niêm yết giá để bất cứ ai đi qua có nhu cầu lấy mang về và tự giác bỏ tiền vào giỏ.

Người Mường Ao Tá tại vùng lòng hồ Thủy điện Hòa Bình phát triển mô hình du lịch cộng đồng. Ảnh: Bình Khang

Năm 2019, khu du lịch cộng đồng Đá Bia được nhận Giải thưởng Du lịch cộng đồng ASEAN. Đó là minh chứng cho sức hấp dẫn của một bản làng nguyên sơ đối với du khách mỗi khi đến với hồ Thủy điện Hòa Bình. Chị Bùi Thị Nhềm, một trong những hộ đầu tiên làm du lịch cộng đồng tại đây, kể: “Ngày trước nhà mình chỉ làm nông. Sau này khách đến nhiều, mình học cách nấu món ăn truyền thống, sửa sang lại nhà để đón khách ngủ lại. Làm du lịch không dễ, nhưng đời sống khá lên, con cái có điều kiện học hành”. Những bữa cơm ở nhà chị là một bữa tiệc thực sự, với các món cá nướng, măng luộc, rau rừng, thịt nướng ướp lá mắc khén - toàn những thứ lấy từ núi rừng và lòng hồ, ăn vào thơm nồng, đậm vị.

Cách đó hơn 10 cây số, vùng đất Hiền Lương cũng là điểm dừng chân lý tưởng. Nơi đây có vịnh nước lặng như gương, mùa Hè trong mát, mùa Đông ấm áp. Một số bản làng đã có tên trên bản đồ du lịch, như xóm Ké, xóm Mơ. Những khu nghỉ dưỡng được đầu tư bài bản cũng đã “mọc” lên bên bờ hồ thơ mộng, với tầm nhìn hướng ra mênh mang sông núi. Trong bức tranh đẹp đó, các homestay xen kẽ tạo nên nét mộc mạc, độc đáo cho những người thích khám phá thiên nhiên và văn hóa bản địa.

Gia đình chị Lường Thị Thảo, xóm Ké, xã Hiền Lương là một trong những hộ phát triển du lịch cộng đồng hơn 10 năm qua. Theo chị Thảo, trước đây gia đình chủ yếu làm nương rẫy, chài lưới ở lòng hồ. Từ khi làm du lịch, gia đình chuyển sang dịch vụ lưu trú, ẩm thực để phục vụ du khách. Các nông sản, tôm cá và đặc sản địa phương trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn. Ngoài ra, du khách còn được trải nghiệm các sản phẩm mới như chèo thuyền kayak, tham quan mô hình nuôi cá lồng.

Theo bà Đinh Thị Hảo - Giám đốc Công ty Cổ phần Du lịch Cộng đồng Đà Bắc (Đà Bắc CBT), để có thu nhập ổn định và sản phẩm du lịch đặc sắc, thời gian qua công ty đã tổ chức hoạt động marketing, phân phối khách, phát triển sản phẩm, quản lý chất lượng và ký hợp đồng với các doanh nghiệp du lịch. Từ năm 2017 đến nay, phát triển du lịch cộng đồng đã tạo ra tổng thu nhập hơn 12 tỉ đồng.

Để phát triển du lịch tương xứng với tiềm năng, việc đầu tư cho hạ tầng du lịch khu vực lòng hồ cũng đang được địa phương đẩy mạnh. Những tuyến đường vào bản được nâng cấp, cầu bắc qua suối kiên cố hơn trước, điện, nước sinh hoạt được cải thiện, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút du khách và phát triển dịch vụ.

Song song với đó, người dân địa phương cũng có sự thay đổi rõ rệt trong tư duy làm du lịch. Chị Lò Thị Trang - Điều phối viên Đà Bắc CBT - chia sẻ: “Chúng tôi đang đẩy mạnh quảng bá hình ảnh du lịch địa phương trên nhiều nền tảng, nhất là mạng xã hội. Người dân được tập huấn kỹ năng đón khách, giới thiệu văn hóa, tổ chức các hoạt động trải nghiệm để giữ chân du khách lâu hơn”.