Cần lộ trình phát triển dài hạn cho thị trường tài sản mã hóa

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa, đánh dấu bước đi đầu tiên trong việc hình thành khung pháp lý cho lĩnh vực tài sản số tại Việt Nam. Nghị quyết này được đánh giá là nền tảng quan trọng không chỉ để mở đường cho đổi mới sáng tạo và huy động nguồn lực công nghệ mới, mà còn đóng vai trò như một “bộ lọc” thể chế, loại bỏ những mô hình tiềm ẩn rủi ro, thiếu minh bạch.

Theo các chuyên gia, trong thời gian tới sẽ có làn sóng doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào thị trường tiền mã hóa - Ảnh: ITN

Theo các chuyên gia, trong thời gian tới sẽ có làn sóng doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào lĩnh vực này, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ tài chính, ngân hàng số và startup blockchain. Ông Nghiêm Minh Hoàng, Chuyên gia Kinh tế - Tài chính, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) cho biết, thị trường tiền mã hóa và Nghị quyết 05 là một trong những đề tài đang được quan tâm nhiều nhất từ giờ đến đầu năm 2026. Những doanh nghiệp tham gia đầu tiên sẽ có nhiều cơ hội, doanh nghiệp sẽ được tiên phong tham gia vào sàn mã hóa. Trên thế giới đang có 850 sàn, Việt Nam dự kiến sẽ có 5 sàn đầu tiên

Cũng theo ông Hoàng, Nghị quyết mở ra cơ hội triển khai hàng loạt công nghệ mới, từ token hóa tài sản, hệ thống tuân thủ pháp lý số, cho đến liên thông sàn quốc tế. Những doanh nghiệp được chọn tham gia thí điểm sẽ không chỉ là các công ty công nghệ, mà là thành viên trong hệ sinh thái tài chính – số hóa quy mô lớn.

Tuy nhiên, chuyên gia VBA cảnh báo thị trường này cũng đi kèm ba thách thức không nhỏ. Thứ nhất, thách thức pháp lý với những thay đổi chính sách liên tục và các yêu cầu khắt khe như vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng. Thứ hai là kinh nghiệm quản lý và quy trình vận hành, khi Việt Nam chưa có tiền lệ. Thứ ba là thách thức làm chủ và quản lý hàng loạt công nghệ mới.

“Mọi thứ sẽ không thể ‘màu hồng’ ngay lập tức. Thị trường cần ít nhất 2–3 năm để thích ứng và định hình mô hình quản trị phù hợp”, ông Hoàng nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề này, TS Phan Phương Nam, Trường Đại học Luật TPHCM cho rằng việc giới hạn tối đa 5 sàn giao dịch tài sản mã hóa là cách tiếp cận thận trọng của Nhà nước nhằm kiểm soát rủi ro hệ thống trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, ông lưu ý, nếu cơ chế lựa chọn và giám sát không được thiết kế minh bạch, việc giới hạn này có thể vô tình tạo rào cản cạnh tranh.

Theo ông Nam, để bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả, Nhà nước cần lưu ý ba điểm cốt lõi.

Thứ nhất, Nhà nước cần có cơ chế lựa chọn minh bạch và đa chiều. Để đảm bảo tính công bằng, quá trình lựa chọn 5 sàn phải dựa trên bộ tiêu chí đánh giá mở rộng được công bố công khai. Ngoài các điều kiện bắt buộc về vốn và cơ cấu cổ đông, Bộ Tài chính nên ưu tiên chấm điểm các tiêu chí định tính như: năng lực công nghệ và bảo mật (kiến trúc hệ thống, khả năng chống tấn công mạng, kinh nghiệm triển khai Blockchain), kế hoạch quản trị rủi ro và tuân thủ AML/CFT (chống rửa tiền/chống tài trợ khủng bố) và chất lượng của nhân sự cốt lõi.

Để đảm bảo sự phát triển thị trường tài sản mã hóa bền vững, Nhà nước cần thiết lập lộ trình mở cửa từng giai đoạn, gắn với tiêu chí minh bạch, và năng lực thực thi của doanh nghiệp - Ảnh: ITN

Việc thành lập một hội đồng thẩm định độc lập (gồm chuyên gia tài chính, công nghệ và luật) sẽ giúp đánh giá hồ sơ một cách khách quan nhất. Nếu có nhiều ứng viên đủ điều kiện, cơ quan quản lý có thể cân nhắc phân bổ suất thí điểm theo lĩnh vực (ví dụ: sàn tập trung vào Token Hóa Tài sản, sàn tập trung vào Utility Token) để thúc đẩy sự đa dạng.

Thứ hai, cần có cơ chế giám sát định kỳ và cơ chế cạnh tranh mở. Cơ chế giám sát phải đảm bảo 5 sàn được chọn luôn duy trì hiệu suất và không lạm dụng vị thế độc quyền. Nếu được, Nhà nước nên xây dựng một thẻ điểm hiệu suất định kỳ, đánh giá các sàn dựa trên các chỉ số như khối lượng giao dịch, mức độ tuân thủ, mức phí giao dịch (để tránh độc quyền giá) và sự hài lòng của nhà đầu tư.

Quan trọng nhất là phải có cơ chế cảnh cáo và thu hồi giấy phép rõ rang (ngoài các trường hợp tại Điều 12 của Nghị quyết 05/2025). Nếu một sàn không đạt các chỉ số hiệu suất và tuân thủ trong thời gian quy định (ví dụ: 2 năm liên tiếp), giấy phép thí điểm của họ phải có khả năng bị thu hồi để nhường chỗ cho các đơn vị khác đã chuẩn bị. Điều này tạo ra áp lực cạnh tranh cần thiết, buộc các sàn phải liên tục đầu tư và phát triển.

Thứ ba, Nhà nước cần xác định rõ lộ trình mở cửa thị trường trong tương lai. Để tránh tạo rào cản cạnh tranh vĩnh viễn, Chính phủ cần công bố một lộ trình cụ thể về việc mở rộng thị trường sau giai đoạn thí điểm 5 năm. Lộ trình này nên bao gồm kế hoạch về giảm dần điều kiện vốn hoặc mở rộng số lượng giấy phép khi thị trường đã ổn định và các rủi ro đã được kiểm soát.