Thêm những ký ức về nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn và ngày toàn thắng

Chúng tôi có dịp gặp nhau tại những buổi giao lưu kỷ niệm sinh nhật và ngày mất của Tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn (Sinh ngày 12/9/1927 và mất ngày 20/9/2006). Những nhà tình báo thầm lặng, góp công vào ngày toàn thắng: giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2016) đến nay người mất người còn. Thế nhưng, mỗi lần gặp nhau là mỗi lần họ xúc động dạt dào khi nhắc lại quá khứ.

Dù năm nay đã 100 tuổi, sức đã yếu, cất lời khó khăn, thế nhưng nhà chỉ huy tình báo chiến lược Trần Quốc Hương, là chỉ huy trưởng mạng lưới tình báo chiến lược chống Mỹ đã rất xúc động khi được hỏi về tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn. “Chỉ sau vài lần gặp gỡ, trò chuyện, tôi và Phạm Xuân Ẩn đã thân nhau. Bức ảnh cầm băng rôn đi đầu trong đám tang học sinh Trần Văn Ơn đã để lại một ấn tượng sâu sắc về một thanh niên nhiệt thành yêu nước trong phong trào học sinh sinh viên Sài Gòn – Gia Định”, ông Hương nhớ lại.

Qua lời kể của người đồng đội, Phạm Xuân Ẩn từng tham gia tổ chức Thanh niên Tiền phong và đã qua học lớp công tác tuyên truyền của Việt Minh. Ông từng được giao nhiệm vụ điệp báo và được kết nạp vào Đảng từ năm 1953. Năm 1954, Phạm Xuân Ẩn bị chính quyền miền Nam gọi nhập ngũ và được trưng dụng làm bí thư phòng Chiến tranh tâm lý trong Bộ Tổng hành dinh quân đội Liên hiệp Pháp. Nơi ấy, ông đã kết thân với Đại tá Edward Lansdale, Trưởng phái bộ quân sự đặc biệt của Mỹ (SMM), thực chất là chỉ huy CIA ở Đông Dương dưới vỏ bọc trưởng phái đoàn viện trợ quân sự Mỹ (US.MAAG) tại Sài Gòn.

“Tôi chọn Phạm Xuân Ẩn cho mục tiêu lâu dài vì hội đủ các yếu tố và điều kiện lý tưởng cho những hoạt động tình báo chiến lược. Tôi thường tới nhà chơi và cha mẹ Ẩn cũng coi tôi như con cái trong gia đình. Sau ba năm thử thách và cân nhắc mọi khả năng, năm 1957, tôi vạch kế hoạch đưa Ẩn sang Mỹ du học. Trước hết, để Ẩn nắm tình hình nước Mỹ, sau là tạo bình phong thuận lợi cho hoạt động tình báo chiến lược về lâu dài”, ông Hương kể.

Nói về chi tiết Chỉ huy trưởng tình báo chiến lược bị chính quyền Ngô Định Diệm bắt vào năm 1958, với nguy cơ rất lớn là gây tâm lý hoang mang trong toàn lực lượng, khi đó Phạm Xuân Ẩn còn đang học ở Mỹ, ông Hương tâm sự: “Cảm xúc của tôi là rất hoang mang, lo lắng về khả năng Ẩn có chịu về Việt Nam hay không khi nghe tin này. Nhưng tôi vẫn đặt trọn niềm tin nơi Ẩn. Sau ngày giải phóng, gặp lại nhau, tôi hỏi: “Khi nghe tin tôi bị bắt, sao cậu vẫn về Việt Nam”. Ẩn trả lời: “Bên nhà báo sang nói anh Hai mệt nên không đến, em biết là anh đã bị bắt. Nhưng em tin anh sẽ không khai ra em, nên em về”.

Câu trả lời của Phạm Xuân Ẩn đã khiến người thủ trưởng của anh rưng rưng xúc động trong nhiều năm, kể cả đến bây giờ. Có lẽ giữa những con người cùng chung chí hướng, một khi đã hiểu lòng nhau thì niềm tin có sức mạnh ghê gớm như thế.

Còn đánh giá về khả năng che mắt kẻ thù của Phạm Xuân Ẩn, đại tá tình báo Nguyễn Văn Tàu (Tư Cang), nguyện Cụm trưởng Cụm tình báo H63 hoạt động trong chiến tranh chống Mỹ nhớ lại: Lúc tôi về Sài Gòn để giao hoạt động cho Ẩn. Anh ăn mặc sang trọng lái chiếc Renault-4, tôi ngồi bên cạnh, súng ngắn trong túi, con chó bẹc giê to tướng ngồi chễm trệ băng ghế sau. Thời kỳ đó, ở Sài Gòn phổ biến thú chơi chim, chơi chó. Thấy hai người ăn mặc đàng hoàng có dáng vẻ công chức bậc cao, ngồi ô tô, sau lưng lại có chó bẹc giê to lớn, có ai nghĩ rằng đó là hai cán bộ tình báo của cộng sản”.

Còn đối với đại tá Nguyễn Xuân Mạnh, nguyên Trưởng phòng điệp báo, Cục tình báo, Bộ tổng tham mưu, từ sau 30/4/1975, nhận thấy tài năng tình báo bậc thầy thiên phú và xuất chúng, ông đã chính thức đề xuất lên Tổng cục tình báo Trung ương và cấp trên đề nghị Phạm Xuân Ẩn là Viện trưởng Viện đào tạo nghiệp vụ tình báo cho Quân đội nhân dân Việt Nam.

Trong khi đó, theo lời đại tá tình báo Tư Cang, sau ngày giải phóng, thống nhất đất nước, ông và Phạm Xuân Ẩn thường xuyên gặp nhau. Ông nhớ mãi lần Phạm Xuân Ẩn đạp xe từ nhà anh ở đường Lý Chính Thắng, Q.3 vô nhà chơi tận khu vực Thanh Đa để xin một trái đu đủ xanh về làm thuốc cho chị. “Thấy một con người hào hoa, trước đi mây về gió, thường vào những nhà hàng sang trọng ở Sài Gòn, nay đạp xe đi thăm bạn, khi về đèo theo những quả đu đủ xanh, thương làm sao cái nghĩa, cái tình và tấm lòng trong sáng của một người đồng đội”, ông Tư Cang xúc động.

Khi nói về các nhà tình báo Việt Nam, giáo sư Larry Berman (trường Đại học Georgia, Mỹ) đã bày tỏ niểm cảm phục trước ý chí và lòng dũng cảm của người Việt. Đã có thời gian, giáo sư người Mỹ say mê với những chi tiết về cuộc đời của nhà tình báo Việt Nam - Phạm Xuân Ẩn. Ông đánh giá, chính nhà tình báo số một của Việt Nam là người hòa giải, hàn gắn cho mối quan hệ giữa 2 nước Việt – Mỹ sau chiến tranh, nhất là luôn mong muốn tương lai tốt đẹp hơn. Cũng chính vì khâm phục khí phách của người Việt, Giáo sư Larry Berman đã viết cuốn sách mang tên: “Điệp viên hoàn hảo X6” (New Fully Updated Edition X6 Perfect Spy) để nói về tướng Phạm Xuân Ẩn. Ông kể, vào năm 2007 khi cuốn sách lần đầu tiên xuất bản tại Mỹ đã gây chấn động dư luận. Đó là bởi vì trước khi quyển sách này ra đời, rất ít người biết và hiểu về tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn, mặc dù tướng Ẩn là nhân vật huyền thoại của chiến tranh Việt Nam.

Trong cuốn sách của mình, giáo sư người Mỹ kể về một huyền thoại của Việt Nam, với cuộc đời hoạt động tình báo đầy ly kỳ hấp dẫn nhưng cũng vô cùng nguy hiểm. “Phạm Xuân Ẩn là người bạn vô cùng đáng kính của tôi. Tôi đang từng bước thực hiện những lời hứa với với những ước mong của Phạm Xuân Ẩn đã chia sẻ với tôi khi anh ấy còn sống Phạm Xuân Ẩn trước khi mất có hai điều ước mong tột cùng – đó là một đất nước Việt Nam tốt đẹp hơn cho tất cả người dân Việt, và quan hệ giữa hai quốc gia Việt Nam và Hoa kỳ cũng như những người Việt ở hải ngoại sẽ xóa bỏ hận thù, chia rẽ và sẽ ở một tầm cao mới vì sự phát triển của dân tộc Việt Nam. Anh ấy là một người yêu nước Việt Nam thật sự”, giáo sư Larry Berman chia sẻ.

Nguyễn Thành Luân