Mua bán nợ hay “đòi nợ thuê” biến tướng?

Theo đó, Luật Đầu tư 2020 (chính thức bắt đầu có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2021) đã đưa ngành nghề "Kinh doanh dịch vụ đòi nợ" vào danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh. Những tưởng sau khi khai tử loại hình kinh doanh này thì sẽ không còn những cảnh đòi nợ kiểu “xã hội đen” . Nhưng thực tế thời gian qua, những hành vi đòi nợ kiểu bất chấp pháp luật vẫn ngang nhiên diễn ra tại nhiều địa phương, duy chỉ khác một điều, các đối tượng đến đòi nợ được núp dưới danh nghĩa là nhân sự của công ty dịch vụ mua bán nợ. 

Lãnh đạo, nhân viên Công ty mua bán nợ Hưng Thịnh tại Cơ quan Công an. Ảnh: CACC 

“Đòi nợ thuê” biến tướng

Chiều 10/11, Phòng Cảnh sát hình sự Công an Hà Nội đã khởi tố vụ án, khởi tố Tống Văn Vịnh (phó giám đốc Công ty mua bán nợ Hưng Thịnh) và 8 bị can khác về các tội Cưỡng đoạt tài sản, Tổ chức đánh bạc, Đánh bạc. Các quyết định tố tụng đã được VKSND phê chuẩn.

Công an Hà Nội cho biết qua nắm địa bàn, đầu tháng 9, Phòng Cảnh sát hình sự thấy xuất hiện một số công ty lợi dụng danh nghĩa công ty cổ phần mua bán nợ để hợp thức hóa việc đòi nợ thuê. Thủ đoạn của các công ty này là mua tên miền trang web, lập trang Facebook để quảng cáo hoạt động, mua lại các khoản nợ xấu, nợ khó đòi. Công ty có mô hình tổ chức, phân công các đội, tổ hoạt động có quy định "ngầm".

Sau khi ký kết hợp đồng mua bán nợ, nhóm cầm đầu cho nhân viên đi gửi thông báo cho con nợ, gửi thông báo cho công an cơ sở về thời gian đến làm việc. Họ mặc đồng phục, đeo thẻ nhân viên công ty, đi ôtô có dán chữ "Công ty mua bán nợ" đến đỗ tại nhà con nợ để thị uy. Các nhóm đòi nợ còn đi đông người gây sức ép, chửi bới, đe dọa nạn nhân. Nếu ai đó không đưa tiền, họ "ăn nằm" tại nhà, công ty, gây xáo trộn cuộc sống gia đình bị hại.

Từ những chứng cứ thu thập được, Phòng Cảnh sát hình sự xác định Tống Văn Vịnh cầm đầu nhóm tại Công ty cổ phần mua bán nợ Hưng Thịnh, hoạt động với cách thức như trên, đến đe dọa đòi tiền anh Đ.T.A. (trú phường Khương Đình, Thanh Xuân). 

Nhóm đối tượng đe dọa nạn nhân T.A. Ảnh: CACC 

Ngày 1/11, cơ quan điều tra đã bắt giữ Vịnh và 8 bị can. Họ gồm Mai Đại Hoàn, Nguyễn Văn Tuân, Tống Văn Quyền, Phạm Văn Dũng, Mai Thanh An, Trần Lâm Thế, Phạm Văn Châu, Tống Văn Minh.

Khi khám xét, công an thu giữ 114 bộ hồ sơ mua bán nợ ở nhiều tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc, ôtô Toyota dán biển hiệu Công ty mua bán nợ Hưng Thịnh, 50 triệu đồng là khoản Tống Quang Vịnh nhận của anh Đ.T.A. hôm 31/10, cùng nhiều giấy tờ liên quan việc mua bán nợ.

Theo cáo buộc, năm 2010, bà Mai (quê Vĩnh Phúc) góp 2,5 tỷ đồng để kinh doanh với anh Đ.T.A. (giám đốc công ty tin học ở Hà Nội). Sau đó, công ty làm ăn thua lỗ nên bà Mai yêu cầu anh T.A. trả lại tiền nhưng bất thành. Qua mạng xã hội, bà Mai biết đến Công ty mua bán nợ Hưng Thịnh, nên ngày 10/10, bà này bán khoản tiền 2,5 tỷ đồng trên để phía Hưng Thịnh đi thu hồi. 

Trong các ngày 15, 17 và 22/10, Vịnh chỉ đạo và trực tiếp cùng các bị can đến nhà anh T.A. đe dọa, chửi bới anh này và gia đình, gây sức ép để đòi 2,5 tỷ đồng. Vịnh còn đọc và yêu cầu anh T.A. viết giấy nợ 1,5 tỷ đồng và hẹn trả trước 200 triệu đồng. Mỗi tháng tiếp theo phải trả 100 triệu đồng cho đến hết số tiền 1,5 tỷ.

Ngày 31/10, Vịnh tiếp tục đi cùng 5 đàn em đến nhà anh T.A. yêu cầu đưa 200 triệu đồng. Vịnh viết phiếu thu tiền và nhận 50 triệu đồng, thì bị Phòng Cảnh sát hình sự bắt giữ. Tại cơ quan điều tra, các bị can đã khai nhận hành vi. Kết quả đấu tranh xác định bà Mai và Công ty cổ phần mua bán nợ Hưng Thịnh Hà Nội chỉ ký hợp đồng giả cách, không thanh toán tiền mua nợ. Các bị can đã sử dụng hợp đồng mua bán nợ để hợp pháp hóa việc đi đòi tiền, bản chất là đòi nợ thuê, khi đòi được tiền thì ăn chia theo tỷ lệ 50/50.

Cũng liên quan tới hành vi “khủng bố” đòi nợ kiểu “xã hội đen”, cách đây không lâu, Công an TP.Gia Nghĩa (tỉnh Đắk Nông) cũng đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can, lệnh bắt tạm giam đối với Phương Ngọc Dũng - Giám đốc Công ty TNHH MTV mua bán nợ Kim Ngân cùng nhiều “nhân viên”. Đáng chú ý, trước đây, công ty này có tên là Công ty TNHH MTV đòi nợ Kim Ngân.

Trước đó, chị Q. (ngụ ở Đắk Nông) bán số nợ 300 triệu đồng (là số tiền chị Đ.T.H, ngụ TP.Gia Nghĩa, mượn của chị Q.) với giá 180 triệu đồng cho Công ty mua bán nợ Kim Ngân. Trong quá trình đòi nợ chị H., nhân viên Công ty Kim Ngân có hành vi gây mất an ninh trật tự, gây áp lực, dùng loa kẹo kéo công suất lớn la hét, chửi bới, gây rối trật tự công cộng tại địa phương nên bị cơ quan công an bắt giữ, khởi tố… 

Xe ô tô các đối tượng thường sử dụng đi đòi nợ. Ảnh: CACC 

Đòi nợ phải đúng quy định pháp luật

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh sự việc này, luật sư Nguyễn Trọng Hiệp – Giám đốc Công ty Luật HPVN cho rằng: mua bán nợ là việc bên bán nợ chuyển giao một phần hoặc toàn bộ quyền đòi nợ và các quyền khác liên quan đến khoản nợ cho bên mua nợ và bên mua nợ trả tiền cho bên bán nợ.

“Về điều kiện kinh doanh dịch vụ mua bán nợ sẽ phải thực hiện theo quy định tại Nghị định 69/2016 của Chính phủ và Thông tư 53/2017 của Bộ Tài chính, hướng dẫn thi hành Nghị định 69/2016”, luật sư Hiệp nêu và cho biết nguyên tắc kinh doanh dịch vụ mua bán nợ là tổ chức, cá nhân có nhu cầu kinh doanh dịch vụ mua bán nợ phải thành lập doanh nghiệp; phải đăng ký ngành nghề kinh doanh dịch vụ mua bán nợ theo quy định của pháp luật; phải đáp ứng đủ điều kiện theo quy định tại Nghị định 69/2016; bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng, tuân thủ quy định của pháp luật.

Ngoài ra, luật sư Nguyễn Trọng Hiệp cũng cho hay, khoản 4 Điều 7 Nghị định 69/2016 quy định việc mua bán nợ phải được lập thành hợp đồng bằng văn bản trên cơ sở thỏa thuận giữa các bên liên quan, đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia mua bán nợ, trong đó quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của bên mua nợ, bên bán nợ.

“Căn cứ theo hợp đồng này, bên mua nợ trở thành chủ nợ mới của khoản nợ và tiến hành đòi nợ theo đúng quy định pháp luật”, luật sư Hiệp nhấn mạnh.

Về quy trình, thủ tục đòi nợ đối với loại hình kinh doanh dịch vụ mua bán nợ, luật sư Tạ Anh Tuấn- Trưởng Văn phòng Luật Bách Gia Luật và Liên danh cho biết, luật không quy định cụ thể, nhưng khi doanh nghiệp đã mua khoản nợ thì doanh nghiệp đó trở thành chủ nợ và trực tiếp đi đòi nợ mà không cần trình báo chính quyền địa phương.

“Phương thức đòi nợ như thế nào để có hiệu quả tùy thuộc vào mỗi doanh nghiệp, đó là kỹ năng và nghiệp vụ của mỗi doanh nghiệp. Song nếu gây áp lực, uy hiếp, cưỡng chế bên nợ để đòi nợ, đủ dấu hiệu cấu thành một trong những tội danh được quy định trong Bộ luật Hình sự, chẳng hạn hành vi cưỡng đoạt tài sản, hủy hoại tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng... thì bên chủ nợ mới phải chịu trách nhiệm hình sự theo luật định”, luật sư Tạ Anh Tuấn nhấn mạnh.