Khu vực kinh tế tư nhân: Động lực quan trọng của nền kinh tế

Trong suốt 2 thập niên qua, khu vục kinh tế tư nhân của VN đã trải qua nhiều biến động và không ngừng phát triển. Khu vực này đã góp phần vào những thành công trong phát triển kinh tế ở VN, trong đó có việc đưa Việt Nam ra khỏi nhóm các nước có thu nhập thấp.

Trong giai đoạn phát triển mới, việc xây dựng đất nước với một nền kinh tế hiện đại phải dựa trên nền tảng năng suất lao động cao và hiệu quả hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân.

Nếu như năm 2000, khu vực tư nhân đóng góp 22,9% trong tổng vốn đầu tư, thì đến năm 2013 đã đóng góp 37,6%, tạo ra 14,5 triệu việc làm và chiếm 76,7% tổng số việc làm phi nông nghiệp hiện nay.

Năng suất lao động thấp do khu vực tư nhân khó phát triển

Năng suất lao động thấp ở khu vực tư nhân là do khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam mới được hình thành trong gần 3 thập kỷ gần đây với năng lực nội tại còn nhiều yếu kém. Nhìn chung, phần lớn DN tư nhân có quy mô nhỏ, manh mún, mang nặng tính gia đình, tính liên kết lỏng lẻo. Quy mô nhỏ và không chính thức cản trở việc tăng năng suất thông qua tính hiệu quả và chuyên môn hóa. Có đến 96% DN khu vực tư nhân đang hoạt động thuộc nhóm nhỏ và siêu nhỏ, chỉ 4% còn lại thuộc DN lớn và vừa. Bên cạnh đó là 4,6 triệu hộ kinh doanh các thể hoạt động dưới dạng phi chính thức hoặc bán chính thức (không đăng ký thành lập doanh nghiệp nhưng vẫn có mã số thuế). Chính trong giai đoạn chuyển đổi đầu tiên này, quan điểm kinh doanh ngắn hạn cũng đã ảnh hưởng đến tầm nhìn kinh doanh của nhiều doanh nghiệp. Hậu quả sự phát triển DN tư nhân trong nước đang có sự lệch lạc, số lượng DN thành lập tăng nhưng lao động lại không tăng và tài sản ngày càng nhỏ đi. Số DN rút khỏi thị trường với tỷ lệ lớn hơn trước, đặc biệt những DN có đăng ký kinh doanh; quy mô của DN giảm dần; số lao động làm việc trong các DN lớn cũng giảm. Niềm tin kinh doanh nhìn chung còn thấp so với các nước trên thế giới.

Những hạn chế về năng suất lao động của khu vực tư nhân bị chi phối bởi môi trường kinh doanh mà ở đó việc phân bổ các nguồn lực không theo tín hiệu trường. Việc tiếp cận các yếu tố đầu vào như đất đai, vốn, lao động chưa được thực sự bình đẳng với các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI. Chẳng hạn, nếu như các DN FDI có thể tiếp cận vốn một cách thuận lợi từ phía bên ngoài bao nhiêu, không bị chi phối bởi những rào cản của thị trường vốn trong nước, thì các các DN khu vực tư nhân bị cản trở ở mức độ bấy nhiêu. Bên cạnh đó là việc hệ thống pháp luật về đảm bảo cạnh tranh bình đẳng, thực thi hợp đồng, giao dịch đảm bảo, cơ chế giải quyết tranh chấp và rút khỏi thị trường chưa rõ ràng và hiệu quả. Các chính sách hỗ trợ DN tản mát, chưa đủ sức để “vực” một khu vực DNNVV đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Tạo bước ngoặt về tăng năng suất bằng phát triển khu vực tư nhân

Để phục hồi tăng trưởng trên nền tảng tăng năng suất lao động với sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân, có ít nhất 3 nhóm vấn đề cần giải quyết: Trước hết là phải cải thiện thể chế kinh tế trường trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến cạnh tranh bình đẳng, đảm bảo quyền sở hữu tài sản và hiệu lực thực thi hợp đồng;

Thứ hai là việc tự do hóa các thị trường vốn, thị trường đất đai và thị trường lao động, sao cho các DN thuộc mọi thành phần kinh tế được tiếp cận một cách bình đẳng và hiệu quả; Chẳng hạn, quá trình chuyển đổi mục đích sử dụng đất tốn kém đã làm cho doanh nghiệp nản lòng, khiến chi phí kinh doanh tăng và hệ quả giá thành sản phẩm cao, năng suất lao động thấp. Tương tự như vậy, đa phần DN khu vực tư nhân có quy mô nhỏ, thiếu tài sản thế chấp, chính vì vậy Nhà nước cần phải có cơ chế hỗ trợ DNNVV về vốn. Quỹ hỗ trợ DNNVV, Quỹ bảo lãnh ín dụng, Quỹ thiên thần… là những hình thức hỗ trợ DNNVV phù hợp mà Việt Nam cần đẩy mạnh hơn nữa.

Thứ ba là phải nắm bắt được xu hướng chuyển dịch của các chuỗi giá trị toàn cầu để tận dụng được cơ hội hương mại do toàn cầu hóa mang lại. Nhà nước cần có định hướng rõ để giúp doanh nghiệp bước dần lên những nấc thang cao hơn của từng chuỗi giá trị sản phẩm, bắt đầu từ phân khúc lắp ráp, di chuyển sang sản xuất một số mặt hàng có giá trị gia tăng, tham gia vào phần thượng nguồn của chuỗi giá trị, và cuối cùng có thể trở thành những tập đoàn đa quốc gia với sở hữu chính là của các DN Việt Nam. Việt Nam cần có đội ngũ các doanh nghiệp khu vực tư nhân dẫn đầu chinh phục được thị trường trong nước và quốc tế.

Ở hướng đi thứ ba này vai trò chủ đông của doanh nghiệp có ý nghĩa quyết định. Với kỳ vọng về một thị trường trong nước tiềm năng và cơ hội do hội nhập mang lại vô cùng lớn, các DN Việt Nam cần năng động, sáng tạo và quyết liệt hơn trong mỗi bước đi của mình.

Theo DĐDN