Hộ kinh doanh có bị truy thu khi áp dụng hóa đơn điện tử?

Doanh thu khai báo tăng lên khi sử dụng hóa đơn điện tử không phải là cơ sở để truy thu.

Chỉ truy thu với các hộ kinh doanh kê khai không trung thực trong quá khứ

Thông tin với báo giới, ông Mai Sơn - Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, cơ quan thuế không có chính sách truy thu thuế của các kỳ trước đó đối với những hộ kinh doanh tuân thủ tốt. Việc doanh thu khai báo tăng lên sau khi sử dụng hóa đơn điện tử không phải là cơ sở để ngành thuế truy thu.

Chẳng hạn, nếu một hộ kinh doanh bắt đầu sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền từ tháng 6/2025 và doanh thu khai báo tăng lên, cơ quan thuế sẽ chỉ điều chỉnh mức thuế phải nộp cho các kỳ tiếp theo (từ tháng 7), dựa trên doanh thu thực tế phát sinh.

"Hoàn toàn không có chuyện truy thu cho các tháng trước đó như tháng 5 hay các tháng đầu năm", ông Mai Sơn khẳng định.

Theo Phó Cục trưởng Cục Thuế, việc truy thu thuế chỉ xảy ra khi cơ quan thuế có bằng chứng xác thực về việc hộ kinh doanh đã có hoạt động kinh doanh nhưng không kê khai hoặc kê khai không trung thực trong quá khứ.

Đơn cử như một hộ kinh doanh đăng ký ngành nghề tiệm tạp hóa nhưng thực tế lại có hoạt động bán hàng trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử với doanh thu rất lớn. Khi cơ quan thuế quét và xác minh được dòng tiền thực tế từ các hoạt động này, họ có cơ sở pháp lý vững chắc để truy thu số thuế đã bị bỏ sót trong các kỳ tính thuế trước đó.

Trong những trường hợp này, việc truy thu là do các hoạt động kinh doanh không được kê khai trước đó, chứ không phải do áp dụng hóa đơn điện tử tự động làm tăng doanh số. Vấn đề này yêu cầu cán bộ thuế phải giải thích rõ ràng lý do cho hộ kinh doanh nếu bị truy thu.

Hóa đơn điện tử mang lại nhiều ưu việt và hỗ trợ đáng kể cho doanh nghiệp

Lãnh đạo Cục Thuế cũng nhấn mạnh, hóa đơn điện tử là một yếu tố cốt lõi trong quá trình hiện đại hóa công tác thuế tại Việt Nam, mang lại nhiều ưu việt và hỗ trợ đáng kể cho doanh nghiệp. 

Theo Khoản 4, Điều 13, Thông tư 40/2021 của Bộ Tài chính hướng dẫn về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có quy định, doanh thu khoán thay đổi từ 50% trở lên so với doanh thu đã khoán thì điều chỉnh mức thuế khoán kể từ thời điểm có thay đổi trong năm tính thuế. Do đó, khi xuất hóa đơn điện tử, nếu doanh thu tăng hoặc giảm từ 50% trở lên thì sẽ có điều chỉnh theo mức tăng giảm đó.

Bên cạnh đó, hệ thống hóa đơn điện tử cho phép tính toán dựa trên doanh thu thực tế của từng tháng.

Ví dụ, nếu tháng này doanh thu 100 triệu đồng, tháng sau 120 triệu đồng, và tháng sau nữa khó khăn chỉ 10 triệu đồng, thì việc tính toán sẽ dựa trên các con số thực tế này. Điều này được coi là một ưu điểm vượt trội, cho phép hộ kinh doanh chỉ phải nộp thuế khi có lãi.

Ngược lại, đối với thuế khoán, hộ kinh doanh vẫn phải nộp thuế theo tỷ lệ ấn định dù có lãi hay không. Điều này làm cho hóa đơn điện tử trở thành một công cụ minh bạch và công bằng hơn trong việc xác định nghĩa vụ thuế.

Ngành thuế xác định hóa đơn điện tử là một trụ cột của quá trình hiện đại hóa công tác thuế, giúp ngành thuế phù hợp với thực tế và hỗ trợ tốt hơn cho người nộp thuế.

Cùng với các ứng dụng điện tử khác, hóa đơn điện tử đã góp phần chuyển đổi từ việc doanh nghiệp phải xếp hàng tại cơ quan thuế để khai báo và quyết toán thuế sang việc có thể ngồi tại nhà 24/7 để thực hiện các nghiệp vụ như hoàn thuế, kê khai thuế và nộp thuế…

Sử dụng hóa đơn điện tử tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, công bằng

Theo ông Mai Sơn, quá trình triển khai hóa đơn điện tử và toàn bộ hệ thống mới được ví như việc xây dựng một ngôi nhà, ban đầu sẽ có những khó khăn và sự "ngổn ngang". Tuy nhiên, khi hoàn thiện sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi và công bằng hơn cho tất cả mọi người.

Các hộ kinh doanh có doanh thu khoán hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên nộp thuế theo phương pháp kê khai hoặc theo phương pháp khoán, nhưng có sử dụng máy tính tiền tại điểm bán lẻ hàng hóa, cung cấp dịch vụ sẽ phải khởi tạo hóa đơn điện tử trực tiếp từ máy tính tiền, có kết nối với cơ quan thuế kể từ ngày 1/6/2025.

Đây là một trong những nội dung chính của Nghị định 70/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 123/2020 quy định về hóa đơn, chứng từ vừa được Chính phủ ban hành được xem là bước tiến tất yếu giúp hộ kinh doanh minh bạch hóa giao dịch, thuận tiện quản lý và tạo điều kiện mở rộng thị trường trong tương lai. 

Theo cơ quan thuế, cả nước có 37.576 hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc triển khai hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, chiếm khoảng 1% trong tổng số hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh.

Tuy vậy, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ thậm chí không thuộc diện điều chỉnh đã chọn cách tạm ngừng kinh doanh do lo ngại hoặc hiểu nhầm rằng tất cả đều phải triển khai công nghệ máy tính tiền, đồng nghĩa với việc phải thay đổi quy trình, tăng chi phí đầu tư và chịu sự giám sát chặt chẽ.

Số liệu của Chi cục Thuế khu vực 2 cho biết, trong tháng 5/2025, thời điểm các cơ quan chức năng tăng cường chuẩn bị triển khai Nghị định 70, trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh có 3.763 hộ kinh doanh ngừng hoạt động hoặc đóng cửa.

Tuy nhiên, chỉ có 440 hộ trong số này, chiếm 3,18% thuộc diện có doanh thu trên 1 tỷ đồng và bắt buộc sử dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Điều này cho thấy phần lớn các hộ tạm dừng kinh doanh không nằm trong nhóm bắt buộc phải áp dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo quy định.

Khuyến khích các hộ chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp siêu nhỏ để được hưởng đầy đủ các chính sách hỗ trợ

Ông Mai Sơn nêu rõ, Cục Thuế hướng tới việc quản lý thông qua hóa đơn, nhưng thực chất là quản lý dòng tiền, nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng cho mọi hoạt động kinh doanh, dù là doanh nghiệp, hộ kinh doanh hay cá nhân kinh doanh.

Với hộ khoán, cơ quan thuế xác định mức doanh thu, thuế khoán dựa trên cơ sở pháp lý từ đầu năm, ít khi nhận được hỗ trợ chính sách, bởi về bản chất đã có sự ''thỏa thuận'' giữa hai bên trên cơ sở dữ liệu của hộ và của cơ quan thuế, cùng cơ chế đánh giá để xác định mức doanh thu, thuế khoán.

Tỷ lệ thuế này đã được áp dụng suốt hàng chục năm và chưa thay đổi – kể cả khi hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn điện tử thì chính sách tỷ lệ theo từng ngành nghề vẫn chưa được điều chỉnh. Việc hỗ trợ vì thế là rất khó, bởi không thể áp dụng kiểu hỗ trợ theo một tỷ lệ cố định. Do đó, cơ quan thuế đang khuyến khích các hộ chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp siêu nhỏ để được hưởng đầy đủ các chính sách hỗ trợ.

Thực tế từ ý kiến đóng góp của hộ kinh doanh và cơ quan báo chí thời gian gần đây cho thấy, cần phải có một hệ thống kế toán, quản trị cực kỳ đơn giản cho hộ kinh doanh.

Chính vì thế, cơ quan thuế đang hướng tới một hệ thống mà hộ kinh doanh chỉ cần nhập dữ liệu đơn giản là có thể ra ngay báo cáo, kết quả kinh doanh, việc sử dụng cũng không cần đào tạo chuyên sâu, không cần thuê kế toán. 

''Hiện tại, cơ quan thuế đang triển khai với nhóm hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm. Trong khoảng 100 nghìn hộ này, có hơn một nửa đã kê khai và sử dụng hóa đơn điện tử từ trước, nên chỉ còn khoảng 37 nghìn hộ là nhóm đang được triển khai áp dụng'' – ông Mai Sơn nói.

Về việc triển khai hóa đơn điện tử các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm, ông Mai Sơn cho biết, khoảng 37 nghìn công chức thuế trực tiếp đến từng hộ kinh doanh, từng đơn vị, làm việc với các nhà cung cấp giải pháp công nghệ, tìm ra những giải pháp phù hợp nhất nhằm hỗ trợ các hộ kinh doanh vận hành hệ thống một cách hợp lý, giảm thiểu chi phí, đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra bình thường, có tích lũy, có khả năng nuôi sống người lao động.

Hiện tại, cơ quan thuế đang nghiên cứu, tham mưu điều chỉnh chính sách theo hướng tạo điều kiện thuận lợi để hộ kinh doanh có thể chuyển lên doanh nghiệp một cách đơn giản, ít phiền hà.

Bởi thực tế ở nhiều nước không còn hình thức "hộ kinh doanh", mà có những mô hình doanh nghiệp siêu nhỏ – có thể là doanh nghiệp tư nhân, có hạch toán riêng, rõ ràng hơn. "Đây là thông lệ quốc tế mà chúng tôi đang học hỏi để áp dụng phù hợp với bối cảnh Việt Nam" - ông Mai Sơn nói.