“Cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh: Biến lời nói thành hành động”

Đây là chủ đề của Diễn đàn Kinh tế Mùa xuân 2015 do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức vừa diễn ra tại Nghệ An. Ngoài nội dung tham vấn về các vấn đề kinh tế xã hội, lần này Diễn đàn chọn chủ đề cải thiện môi trường đầu tư được xem như chọn lựa ưu tiên trong năm 2015 và cả năm 2016. Khẩu hiệu “biến lời nói thành hành động” là kết quả sự đồng thuận, sáng tạo của Quốc hội Việt Nam đã được IPU 132 thừa nhận và hoan nghênh.

Tín hiệu tích cực trong phục hồi kinh tế

Theo ông Nguyễn Văn Giàu - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đây là diễn đàn được tổ chức lần thứ 7, mỗi lần tổ chức đều có một mục tiêu nhất định để hỗ trợ báo cáo giám sát, thẩm tra kinh tế xã hội của quốc gia. Diễn đàn năm nay gồm hai phần chính, là đánh giá, bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2014, kiến nghị giải pháp triển khai kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2015 và tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam.

Báo cáo tổng quan tình hình kinh tế xã hội Việt Nam 2014, PGS. TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh, tăng trưởng năm 2014 vẫn diễn ra theo kịch bản cũ, là tiếp tục hồi phục, tăng trưởng quý sau cao hơn quý trước với điểm nhấn là tăng trưởng bất ngờ ở quý III (6,07%) và quý IV (6,96%) làm cho mức tăng trưởng cả năm cao hơn hẳn so với 3 năm trở lại đây. Tuy nhiên, mức phục hồi này vẫn còn thấp, chưa vượt qua mức 6% và chưa thực sự bền vững.

Ông Thiên lưu ý, thị trường xuất khẩu của Việt Nam khá đa dạng như Mỹ, EU, Trung Quốc và Nhật Bản, nhưng thị trường nhập khẩu còn quá tập trung, riêng Trung Quốc đã chiếm 29% giá trị. Mặc khác, khu vực FDI có tới 60% doanh nghiệp báo lỗ kéo dài nhưng lại là khu vực có tốc độ tăng vốn nhanh nhất, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn khai lỗ. Đây cũng là khu vực đang chiếm tới hơn 67% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước và khối này cũng xuất siêu cao trong khi trong nước lại nhập siêu lớn.

Nhắc tới số lượng doanh nghiệp nội địa đóng cửa tăng dần từ năm 2010 đến nay, từ 40.000 trong năm 2010 đến 67.832 năm 2014 và quý I/2015 là hơn 16.200, tăng 14,2% so với cùng kỳ, ông Thiên đặt vấn đề: “khi FDI vào nhiều, với các tập đoàn đa quốc gia hàng đầu như Samsung, Microsoft, Toyota, chủ thể phát triển của Việt Nam đã thay đổi sâu sắc. Nhưng xu hướng đó có làm thay đổi đẳng cấp công nghiệp, đăng cấp phát triển của Việt Nam như ta mong đợi? Hệ lụy sẽ là gì trong cả hai xu hướng: FDI lấn át và FDI rời bỏ Việt Nam khi tận dụng hết các cơ hội từ lợi thế hiện hữu”.

Ông Thiên cho rằng, có tín hiệu tích cực trong việc hồi phục kinh tế và tái cơ cấu đã khởi động đúng hướng, đây chính là yếu tố căn bản, quyết định thúc đẩy tái cơ cấu đạt mục tiêu đổi mới mô hình tăng trưởng. Cụ thể là đầu tư công đã thay đổi nguyên tắc từ xin - cho mỗi năm sang duyệt cấp trung hạn, tập trung và cam kết trách nhiệm thực thi; tập trung cổ phần hóa theo nguyên tắc thị trường, giá trị trường, chịu trách nhiệm cá nhân; dồn nợ xấu về “kho” và cấu trúc lại hệ thống ngân hàng. Với luật Doanh nghiệp năm 2014, chức năng nhà nước – doanh nghiệp được phân định, quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp được tôn trọng, các rào cản gia nhập thị trường, can thiệp hành chính của chính quyền địa phương vào hoạt động của doanh nghiệp được thu hẹp…

“Nhiệm vụ của năm 2015 là cần ưu tiên cổ phần hóa với giá thị trường và tỷ lệ giữ nhà nước tối thiểu, giao thị trường tối đa. Nguyên tắc quản lý nhà nước cũng là tháo gỡ tối đa và chịu trách nhiệm cá nhân tối đa. Bên cạnh đó, giải pháp Chính phủ trả nợ xấu cho doanh nghiệp nhà nước cần được xem xét để đạt hai mục tiêu là cổ phần hóa hiệu quả hơn và giải tỏa bớt nợ xấu”, ông Thiên kiến nghị.

Tuy cơ bản đồng tình với báo cáo đề dẫn của PGS. TS Trần Đình Thiên về tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam năm 2014, nhưng chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng tái cơ cấu kinh tế chưa đúng hướng, bởi “chúng ta đang nói tái cơ cấu chung chung chứ chưa đặt vào bối cảnh hội nhập, chưa tham gia được vào chuỗi giá trị kinh tế toàn cầu, chưa định hướng vào sự sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, trọng dụng nhân tài... là những nhân tố tạo nên động lực của tái cơ cấu và phát triển kinh tế”.

“Nội lực” là quyết định

Nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển nhận xét, chủ trương nội lực là quyết định, ngoại lực là quan trọng không được thể hiện trong phát triển kinh tế. Ông Tuyển nhấn mạnh, doanh nghiệp trong nước vẫn còn gặp khó khăn như trong quý I/2015, có 16.175 doanh nghiệp phải ngừng hoạt động, tăng 14,2% so với cùng kỳ năm 2014 trong khi việc tiếp cận vốn vẫn chậm được cải thiện, một phần vì nợ xấu không được giải quyết thực chất, một phần vì trái phiếu Chính phủ và các gói lãi suất chính sách chèn lấn lãi suất kinh doanh thông thường.

Trong bối cảnh đó, khu vực FDI chiếm 67% tổng kim ngạch xuất khẩu và chiếm gần 70% giá trị sản xuất công nghiệp thì tăng trưởng kinh tế không làm tiềm lực kinh tế quốc gia mạnh lên, không làm khu vực trong nước mạnh lên, ngược lại làm doanh nghiệp trong nước yếu đi. Theo ông Trương Đình Tuyển, phải lấy kinh tế tư nhân làm động lực chủ yếu và phải có chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan chia sẻ: “nhiều nơi, khi nói đến cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh là nói đến Chính phủ đang hỗ trợ doanh nghiệp cái này cái khác, mà chưa thấy là điều đó cơ quan nhà nước đang làm cho chính mình. Cải thiện môi trường, đầu tư kinh doanh là việc cho nhà nước nữa, nó làm cho bộ máy tốt hơn, hiệu quả hơn. Đôi lúc tôi hơi khó chịu khi cơ quan nhà nước cứ tỏ ra ban ơn, trong khi cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh chính là việc anh phải làm”.

Trong tham luận “Tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư: Góc nhìn từ doanh nghiệp nhỏ và vừa”, TS Phạm Ngọc Long – Viện trưởng Viện Khoa học quản trị doanh nghiệp nhỏ và vừa nhận xét, trong bối cảnh môi trường đầu tư kinh doanh có nhiều chuyển biến tích cực thì khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn được coi là một trong những động lực tăng trưởng tiềm năng của nền kinh tế lại đáng quan ngại hơn cả. Nhiều vướng mắc giữa chính sách và khâu thực hiện lâu nay đã khiến doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn yếu kém nội tại đã không dễ tiếp cận và thụ hưởng những thay đổi mới, tiến bộ về môi trường đầu tư kinh doanh, mặt khác, càng gặp thêm nhiều khó khăn bởi áp lực nâng cao năng lực cạnh tranh tự thân trong môi trường đầu tư, kinh doanh thay đổi nhanh chóng và phức tạp.

Theo ông Long, tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nếu xét từ góc độ thu hút, khuyến khích phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa không đơn thuần tạo lập môi trường kinh doanh thông thoáng, cạnh tranh thực sự bình đẳng, lành mạnh, minh bạch hóa thông tin mà còn là sự chủ động hỗ trợ, trợ giúp “khôn khéo” cho khu vực này, giúp họ khắc phục nhanh chóng các yếu kém nội tại.

Theo NĐT